Afgelopen week kwam een intrigerend boek uit van Chris Dixon ‘Read Write Own: Building the Next Era of the Internet’. Het internet past in de reeks ‘mensheid-veranderende’ uitvindingen als drukpers, stoommachine en elektriciteit. Gestart als open netwerk waar iedereen – kunstenaars, gebruikers, ontwikkelaars en bedrijven – gelijkelijk toegang toe had. Deze vrijheid en dit gevoel van eigenaarschap leidde rond 2000 tot een gouden periode van creativiteit en innovatie, die onze wereld en manier van leven, werken en spelen voor altijd veranderde. Maar midden jaren 2000 kregen enkele bedrijven de macht over het internet en werd een intermediair naar centraal beheerde computers. En ging van toestemmingloos naar ‘toelating’. Goed nieuws was dat miljarden mensen daardoor toegang kregen tot een techniek die grotendeels gratis bleef. Maar het slechte nieuws was het nu gecentraliseerde internet werd beheerd door enkele, op advertentie-inkomsten gebaseerde bedrijven. Dit betekende beperkte softwarekeuzes, verzwakte gegevensprivacy en verminderde controle over ons online leven. Er ontstond een door monopolisten gegijzeld internet. 

Het platform werd té machtig

Voor startups en ontwikkelaars werd het moeilijker hun aanwezigheid op het internet te vergroten zonder zich zorgen te hoeven maken of gecentraliseerde platforms de regels veranderden en zo hun publiek, winst en macht wegnamen. Deze grote platforms bieden zeker waarde, maar ze bepalen ook wat we mogen zien en doen. Het zichtbare voorbeeld hiervan is ‘deplatforming’, waarbij mensen zonder transparant proces worden uitgesloten. Soms weten mensen niet eens dat ze het zwijgen wordt opgelegd: ‘schadow-banning’ genoemd. Zoek- en sociale rangschikkingsalgoritmen kunnen daardoor levens veranderen, bedrijven maken of breken en zelfs verkiezingen beïnvloeden.

Subtieler maar verontrustender is hoe deze gecentraliseerde netwerken startups beperken, hoge huurprijzen opleggen aan ontwikkelaars en rechten van gebruikers ontnemen. Hun ontwerp-keuzes belemmeren innovatie, beperken creativiteit en concentreren macht en geld in handen van enkelingen. Er is afgelopen decennia een ‘internet-monopolie’ van te machtige platformen ontstaan. Zij hebben het netwerk de killer-app van het vrije internet gemaakt. Terwijl juist netwerken gebruikers vrijheid geven. Sociale apps zijn netwerken, betaalapps zijn netwerken, marktplaatsen zijn netwerken. Bijna elke online dienst is een netwerk. Waarbij de eigenaren van die centrale platformen ook eigenaren zijn van het netwerk er omheen. 

Openen van gesloten netwerken

Open netwerken waren altijd de belofte van het internet, maar eigenaarschap van centrale computers geeft hardware-eigenaren macht. Dat geldt voor sociale platformen maar voor elk cloudplatform. Migratie naar de cloud verplaatste eigenaarschap van eigen diensten naar die nieuwe hardware-eigenaren. Inclusief de netwerken om die centrale computers te bereiken. Terwijl de belofte van internet altijd het open netwerk is geweest waar allerlei soorten gemeenschappen elkaar konden bereiken en opzoeken. Dat open netwerk is alleen maar ‘terug te krijgen’ als het centrale eigenaarschap van hardware en netwerken verdwijnt. 

Het probleem komt volgens Chris Dixon door de ‘toestemming voor toegang‘. Ontwikkelaars en startups moeten ‘toestemming’ krijgen van centrale poortwachters en gevestigde exploitanten om hun producten en diensten te mogen lanceren en te laten groeien. Het monopolie kan via die ‘toestemming’ concurrentie dwarsbomen, markten verwoesten en extreme huurprijzen afdwingen. App-winkels rekenen tot 30% marge voor betalingen. Meer dan tien keer de norm in de betalingssector. Dergelijke percentages zijn ongehoord en weerspiegelen hoe krachtig en machtig deze grote internetbedrijven zijn geworden. 

Naar software gebaseerde netwerken

Startups moeten steeds vaker hun oplossingen op en voor de platformen van de grote spelers ontwikkelen. En zelfs betaald ontwikkelen op die platformen. Daarom weigeren steeds meer startups hun ideeën en oplossingen op het drijfzand van de grote sociale netwerken te bouwen. Ze zoeken andere, vrije omgevingen. Centrale krachten trokken het vrije internet naar binnen en verzamelden macht in het centrum van wat een decentraal netwerk had moeten blijven. Daarom zoeken start ups nu die gedecentraliseerde netwerken op, gebaseerd op grids en decentrale hardware. Daar waar weer (!) een gelijk speelveld is. Maar dat vraagt wel publieke regelgeving die dit fundamenteel gelijke speelveld respecteert en in stand houdt. 

Vaak denken overheden dat internet vergelijkbaar is met communicatienetwerken uit het verleden, zoals telefoon- en televisienetwerken. Deze oude, hardware gebaseerde netwerken zijn fundamenteel anders. Het eigenlijke internet is ‘een op software gebaseerd netwerk’ en slechts in de onderste laag gebaseerd op de fysieke infrastructuur van telecomaanbieders. Maar alle diensten daarop, zijn met software gecodeerd. En software kent – anders dan hardware – een vrijwel grenzeloze expressiviteit. Bijna alles wat je kunt bedenken, kan in software worden gecodeerd. Software is de codering van het menselijk denken, net zoals schrijven, schilderen of grottekeningen. Computers voeren deze gecodeerde gedachten razendsnel uit. De reden waarom Steve Jobs de computer ooit omschreef als ‘een fiets voor de geest’. Het versnelt met weinig energie onze denk- en werkcapaciteit om meer creativiteit mogelijk te maken. 

Read Write Own: a new movement

Net toen iedereen dacht dat het internet door de Big Tech onherstelbaar was verminkt, ontstonden met Web3 nieuwe software mogelijkheden om het internet opnieuw vorm te geven. Met het potentieel om de geest van het oude internet terug te brengen. Met tokens om via micro-payments eigendomsrechten voor ontwikkelaars veilig te stellen. Met blockchain het eigendom en de controle van de gebruiker terugvorderen. De wurggreep van de grote, gecentraliseerde bedrijven doorbreken. En in plaats van hardware nu software als kern gaan beschouwen. Software is immers zo expressief dat je het niet als ‘slechts techniek’ moet beschouwen, maar als ware kunstvorm. Op decentrale hardware zijn totaal nieuwe en vrije vormen van creativiteit en ondernemerschap mogelijk.

Een decentrale architectuur maakt een nieuw internet mogelijk en is de natuurlijke synthese van de twee voorgaande typen. En belangrijker: het democratiseert eigendom. Iedereen kan in een decentraal netwerk een ‘netwerkbelanghebbende’ worden. Macht en economisch voordeel verwerven dat nu aan enkele grote bedrijven en aandeelhouders ter beschikking staat. Het brengt het internet terug naar zijn dynamische wortels. “Blockchains” en “blockchain-netwerken” zijn de techniek die deze beweging aandrijven. Sommigen noemen het ‘crypto’, omdat de basis van de techniek cryptografie is. Anderen noemen het ‘Web3’, wat impliceert dat dit leidt tot een derde internettijdperk. Welke naam u ook verkiest, de kerntechnologie van blockchains biedt unieke voordelen. Blockchain-netwerken zijn de meest geloofwaardige en burgerzin-wekkende kracht om internet-consolidatie tegen te gaan. 

Casino versus gereedschap

Blockchains stimuleren innovatie, democratiseren de vergoeding voor ontwikkelaars en laat netwerk-bijdragers delen in besluitvorming en voordelen. De vraag “Welke problemen lossen blockchains op?” is hetzelfde als vragen: “Welke problemen lostte staal op ten opzichte van hout?” Blockchain-netwerken zijn gewoon een nieuw bouwmateriaal voor het bouwen van een beter internet. Eén groep – ‘het casino’ – is vaak de luidste en vooral geïnteresseerd in handel en speculatie. 

De andere groep – ‘de computer’ – is de veel serieuzere van de twee en wordt gemotiveerd door een langetermijnvisie. De beoefenaars van deze groep begrijpen dat de financiële aspecten van blockchains slechts een middel zijn om een doel te bereiken, een manier om prikkels op één lijn te brengen met een groter doel. Ze beseffen dat het echte potentieel van het gebruik van blockchains het bouwen van betere netwerken is, en dus een beter internet. Deze mensen zijn stiller en krijgen niet zoveel aandacht, maar zij zijn degenen die blijvende gevolgen zullen hebben.

Deze blog is gebaseerd op een ‘web3 letter from a16zcrypto’

Foto via Pixel van Pavel Danilyuk