Over SBR, wonen, open data en hacketons

Enkele maanden schreef ik in een blog over SBR: de Standaard Business Registratie, die vanaf 1 januari 2020 onder de naam European Single Electronic Format (ESEF) het officiële elektronische reportage format zal zijn. Deze standaard – die zijn oorsprong in Nederland heeft – was al in 2013 door de EU aangewezen om de formele elektronische rapportage standaard te worden. Dat betekent dat ondernemingen voortaan hun jaarrekening op basis van XBRL moeten insturen naar hun lokale toezichthouders. XBRL is de eXtensible Business Reporting Language; een open standaard om financiële gegevens uit te wisselen via het internet. XBRL is gebaseerd op XML en wordt beheerd door de non-profit organisatie ‘XBRL International’.

BIV, Digipoort, FRC en SBR Nexus
Al in 2009 sloten de overheid en banken een overeenkomst de elektronische uitwisseling van jaarcijfers in XBRL te doen. Vanaf 2010 konden intermediairs hun kredietrapportages op die wijze aanleveren bij de Rabobank, ABN AMRO en ING. Deze rapportages zijn opgesteld volgens de banken taxonomie, een gestandaardiseerde systematische ordening van gegevens. Om deze SBR-gegevens makkelijker aan te leveren, ontwikkelden de banken de BIV: Bancaire Infrastructurele Voorzieningen die voor de overheid gebruik maakt van Digipoort. Dit is het elektronische ‘postkantoor’ van de overheid waar bedrijven op kunnen aansluiten. Digipoort ontvangt berichten, controleert en bevestigt desgewenst met een retourbericht van ontvangst.

Ook richtten de drie banken een gezamenlijke coöperatie FRC op om het elektronisch aanleveren van financiële rapportages te promoten en de rapportagekosten van bedrijven terug te dringen. Deze FRC – Financiële Rapportages Coöperatief BA – ontwikkelt en beheert de noodzakelijke infrastructurele voorzieningen (BIV). Dat alles gebaseerd op de open SBR, XBRL en XML-standaarden. Daarnaast werd SBR Nexus opgericht om de gezamenlijke bankentaxonomie te definiëren en te beheren. De set financiële gegevens, definities en regels die de banken en accountantsorganisaties met elkaar hebben afgesproken en gestandaardiseerd, opdat gegevens eenduidig geïnterpreteerd kunnen worden.

Transformatie
Al met al mogen we concluderen dat we in het jaar 2020 op het financiële rapportagevlak in Europa een mooie digitale transformatie hebben gerealiseerd. Op jaarbasis worden nu al 42 miljoen SBR-berichten – vooral belastingaangiftes – verstuurd aan met name de overheid. En 800.000 bedrijven deponeren hun jaarrekening digitaal bij de KvK’s. Dat klinkt indrukwekkend maar gezien de energie die erin is gestopt, stelt het nog weinig voor. Op te veel plaatsen wordt SBR nog niet gebruikt, zoals facturen en banktransacties. Terwijl dat (ook) prima zou kunnen en de pdf-stroom naar banken snel zal opdrogen: SBR is uiteindelijk de toekomst.

Vanzelfsprekend zijn de privacyrichtlijnen van GDPR en AVG geïntegreerd en is het proces grotendeels geautomatiseerd. Als gebruiker heb je recht op inzage, gegevens controleren, aanpassen of verwijderen, verzet aantekenen en gegevens overdragen. Ook zijn commerciële applicaties ontwikkeld die naadloos communiceren met het BIV-platform en de bijbehorende taxonomie. Tenslotte kan een papieren jaarrekening niet meer met een ‘natte handtekening’ worden gedeponeerd. Dat betekent dat de digitale jaarrekening rechtsgeldig met een digitale handtekening moet worden ondertekend. Gelukkig zijn vele applicaties intussen voorzien van deze rechtsgeldige digitale handtekening functionaliteit.

Woningcorporaties
In Nederland hebben we ongeveer 300 woningcorporaties die ongeveer een derde van alle woningen beheren. Gericht op bouwen, beheren en verhuren van woonruimte met een betaalbare huur. Omdat de overheid het bouwen in het verleden grotendeels overliet aan deze organisaties, kreeg de woningcorporatie vorige eeuw een centrale rol in de volkshuisvesting. Maar in de jaren negentig zijn door de – wellicht achteraf doorgeschoten – liberalisering de woningcorporaties ‘op afstand’ van de overheid gezet. Zij moesten door een bedrijfsmatige en zakelijke benadering de overheidssubsidies voor de sociale woningbouw overbodig maken.

Een belangrijk argument voor de overheid was dat de tientallen miljarden aan woningbouw-leningen niet meer bij de Staatschuld hoefden worden opgeteld, waardoor makkelijker de ‘Maastrichtnorm’ werd gehaald. Daardoor konden steeds minder sociale huurwoningen worden gebouwd, waar we tot aan vandaag de dag problemen van ondervinden. Organisaties die uitsluitend het belang van volkshuisvesting voor ogen hadden, moesten nu commercieel gaan opereren, duurdere huurwoningen bouwen en een deel van hun sociale huurwoningen aan particulieren verkopen. Bewoners verloren veel van hun inspraak waar het ging om investeren. Op dit moment bezitten woningcorporaties op een totaal van 7,4 miljoen woningen nog steeds 2,4 miljoen woningen met een gemiddelde WOZ-waarde van 140.000 euro (2017).

SBR wonen
Met de verantwoordelijkheid voor zoveel woningen en de vorderende standaardisatie van de SBR -tandaard wekt het geen verwondering dat de corporaties hierop aansluiten. Dit leidde tot het initiatief SBR-wonen: het makkelijker aanleveren van prognose- en verantwoordingsinformatie voor sturing, besluitvorming en verantwoording. De sector is bij SBR aangesloten en werkt in vijf jaar toe naar het volledig geautomatiseerd uitwisselen van digitale informatie. Het initiatief SBR-wonen zorgt voor het realiseren van een informatie-infrastructuur en een gemeenschappelijke taal voor informatie-uitwisseling. Een belangrijk Nederlands initiatief.

Om rechtstreeks vanuit de administratie deze prognose- en verantwoordingsinformatie te kunnen aanleveren, moeten registratiesystemen en processen binnen elke corporatie worden aangepast. Veel softwareleveranciers zijn bezig hun systemen op deze standaard aan te passen. Maar veel van deze data wordt ook als open data beschikbaar gesteld op data-overheid.nl om de transparantie in de corporatiesector te stimuleren. Het gaat dan vooral om data over de samenstelling van het vastgoed, de winst- en verliesrekening en het kasstroomoverzicht.

Accountability Hack
De Algemene rekenkamer maakt zich sterk voor het publiekelijk ontsluiten van zoveel mogelijk overheidsinformatie in de vorm van open data om te bevorderen dat de overheid zuinig, zinnig en zorgvuldig omgaat met het geld van ons allemaal. Hoe meer overheidsdata toegankelijk is, hoe groter de kans op directe ‘controle’ door burgers zelf. En des te minder het gevoel dat de burger informatie wordt onthouden. Dit past bij de ambitie van het zijn van een open overheid. Helaas laat de praktijk nog te vaak zien, dat die ‘openheid’ in de politiek niet altijd op prijs wordt gesteld.

Sinds 2016 wordt er jaarlijks een Accountability Hack gehouden. Een door het CBS met open data ondersteunde hacketon en app-challenge. In oktober konden 22 deelnemende teams laten zien dat met behulp van open data enkele actuele en urgente vragen van Tweede Kamerleden direct konden worden beantwoord. Het liet wederom zien dat open data nieuwe vormen van verantwoording en controle mogelijk maken. Journalisten, beleidsmakers, burgers en politici kunnen deze data gebruiken om inzicht te krijgen in de effecten van het overheidsbeleid. Een belangrijk onderdeel van de publieke digitale transformatie.

Photo by Samantha Hentosh on Unsplash