De zwaartekracht van menselijke beschaving had eeuwenlang invloed op de handelsroutes van goederen, kennis en invloed. De oude Zijderoute, recentelijk nog beschreven op CIO.com, toont hoe steden als Samarkand, Constantinopel en Alexandrië uitgroeiden tot zwaartekrachtknooppunten. Strategisch gelegen, trokken zij kooplieden, cultuur en handel aan.

In onze digitale wereld is dat niet anders. Hier speelt de zwaartekracht van data – data gravity – een vergelijkbare rol. Hoe dichter data zich ophoopt, hoe aantrekkelijker het wordt voor diensten, netwerken en bedrijven om zich in de buurt te vestigen. Digitale knooppunten ontstaan dus niet willekeurig, maar volgen deze zwaartekracht (zie hierover een eerdere blog: ‘De aantrekkingskracht van data’. 

Europa speelt daarin, verrassend genoeg, een hoofdrol. Vier van de tien grootste internet exchanges ter wereld liggen hier, met Amsterdam (AMS-IX) als één van de oudste en grootste. De oude VOC-mentaliteit met havens en pakhuizen leeft digitaal voort. Maar op- en overslag alleen is niet voldoende. Ook moet er voldoende productie- en verwerkingscapaciteit zijn om de gewenste informatieproducten en -diensten te kunnen leveren. 

Handelsroutes zijn geen productieknooppunten

De Zijderoute draaide niet alleen om transport. Handelaren moesten tol betalen aan lokale machthebbers, routes ontwijken vanwege bandieten en hun goederen beschermen tegen vervalsing. Datzelfde geldt voor data in de cloud. Overstappen tussen cloud-platforms is duur, cybersecurity is een constante zorg en de integriteit van gegevens vraagt om strikte governance.

Net zoals karavanen moesten investeren in bescherming en partnerschappen, investeren moderne organisaties in encryptie, back-ups en multicloud-strategieën. En net zoals goederen onderweg reeds bewerkt werden – denk aan het verven van zijde of het malen van kruiden – is het pure doorgeven van data minder waardevol dan de bewerking en interpretatie ervan tijdens transport en/of bij (tijdelijke) opslag.

Cloudsoevereiniteit: de nieuwe geopolitiek van data

Europa is steeds afhankelijker geworden van cloudleveranciers uit vooral de VS. De Amerikaanse Patriot Act en CLOUD Act geven hun overheid ruime toegang tot data, óók als die fysiek in Europa staat. Hierdoor groeit de roep om naast een eigen digitale infrastructuur ook een eigen productie en dienstverleningsindustrie. Niet alleen uit economische overwegingen, maar vanwege soevereiniteit, privacy en strategische controle. Data is niet zomaar informatie; het is grondstof, eigendom en machtsmiddel voor waardevolle informatieproducten en -diensten. 

Van dataknooppunt naar verwerkingsmacht

De rol van Amsterdam als digitale haven is cruciaal, maar Europa heeft meer nodig dan dataopslag en -overslag, hoeveel met die handel zelf in Nederland al valt te verdienen. Verwerkingscapaciteit – denk aan AI, edge computing en gaming- en simulatieplatforms – is essentieel voor digitale autonomie.

Hier biedt de samenwerking met andere landen zoals Duitsland kansen. Als moderne ‘werkplaats van Europa‘ is het land bij uitstek geschikt voor industriële AI en lokale datasoevereiniteit. Samen kunnen Nederland en Duitsland bouwen aan een federaal Europees cloud-ecosysteem – een digitale Hanze 2.0, gebaseerd op schaal, betrouwbaarheid en autonomie.

Digitale productie vergt energie: het belang van geografische specialisatie

Serieuze digitale verwerking vereist serieuze energie. Duitsland beschikt over veel duurzame energie, maar kampt met onbalans en pieken, wat leidt tot vaak negatieve energieprijzen. Kansen voor goedkope informatieverwerking – zeker – maar met grote beperkingen qua continuïteit.

Frankrijk daarentegen biedt met zijn kernenergie een constante, goedkope stroomvoorziening. Ideaal voor permanente rekenkracht. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid tot geografische specialisatie in dataverwerking – net zoals in de oude tijd tussenstations ontstonden voor gedeeltelijke productie gebaseerd op lokaal aanwezige voordelen en specialisaties.  

Denk aan een nieuwe digitale waardeketen:

• Nederland als dataknooppunt en distributiehub;
• Duitsland als ontwikkelaar van industriële AI en edge-oplossingen;
• Frankrijk als centrum voor grootschalige verwerking;
• Scandinavië als groene powerhouse dankzij waterkracht en -energieopslag.

En het Verenigd Koninkrijk?

Opvallend afwezig in de Europese digitale soevereiniteitsdiscussie is het Verenigd Koninkrijk. Als voormalige digitale brug tussen Europa en de VS had het door zijn Engelstalige basis, technologische knowhow en financiële zwaartekracht in Londen een unieke uitgangspositie. Toch heeft de Brexit die rol onder druk gezet. Hoewel de London Internet Exchange (LINX) en het financiële centrum nog altijd van groot belang zijn, raakt het VK steeds verder verwijderd van de Europese datastrategie. Interne instabiliteit – zowel demografisch als economisch – maakt langetermijncoördinatie extra lastig. De vraag is dan ook of Londen zijn positie als digitale poort naar Europa weet te behouden of dat het langzaam verschuift naar een perifere rol in een nieuw, federaal Europees datanetwerk.

Gecoördineerde diversiteit als fundament

De toekomst van digitale soevereiniteit ligt niet in centralisatie, maar in gedistribueerde intelligentie. Net zoals de Zijderoute functioneerde door een netwerk van specialistische hubs, zo kan Europa uitgroeien tot een slim, duurzaam en veerkrachtig datanetwerk. Met digitale karavanen die veilig, efficiënt en autonoom hun weg vinden – over bits, in plaats van kamelen.

Tot slot

De lessen van de Zijderoute zijn nog altijd actueel: wie de routes beheerst, bepaalt de regels. Of het nu gaat om zijde of om data, de strijd om toegang, veiligheid en autonomie is van alle tijden. Europa staat op een kruispunt: blijft het een digitale doorvoerhaven van andermans data, of bouwt het zelf een moderne karavaansteden – soeverein, veilig en toekomstbestendig?

Photo by Henrik Le-Botos

—————-  Translated by ChatGPT —————

The Gravity of Data: From Silk Roads to Sovereign Clouds

For centuries, the gravitational pull of human civilization shaped the trade routes of goods, knowledge, and influence. The ancient Silk Road—recently revisited on CIO.com—shows how cities like Samarkand, Constantinople, and Alexandria evolved into centers of gravity. Strategically located, they attracted merchants, culture, and commerce.

In our digital age, not much has changed. Today, data gravity plays a similar role. The more data accumulates in one place, the more attractive that location becomes for services, networks, and businesses. Digital hubs do not emerge randomly—they follow the invisible pull of this data gravity.

Surprisingly, Europe plays a leading role here. Four of the world’s ten largest internet exchanges are located in Europe, with Amsterdam’s AMS-IX being one of the oldest and most prominent. The old VOC (Dutch East India Company) mentality—with its ports and warehouses—lives on in digital form. But mere storage and transit aren’t enough. There must also be production and processing capacity to deliver high-quality information products and services.

Trade Routes Are Not Production Hubs

The Silk Road was never just about transportation. Traders paid tolls to local rulers, avoided routes infested by bandits, and protected their goods from forgery. The same goes for data in the cloud. Switching between cloud platforms is costly, cybersecurity is a constant concern, and ensuring data integrity demands strict governance.

Just as caravans invested in protection and strategic partnerships, modern organizations invest in encryption, backups, and multi-cloud strategies. And just like goods were processed en route—think of silk being dyed or spices being ground—raw data gains value through processing and interpretation. Simply passing data along is rarely enough.

Cloud Sovereignty: The New Geopolitics of Data

Europe has become increasingly dependent on cloud providers, particularly from the US. The American Patriot Act and CLOUD Act grant their government extensive access to data—even if it resides physically in Europe. This is driving the call not just for European digital infrastructure, but also for a native industry for data production and services. Not merely for economic reasons, but to ensure sovereignty, privacy, and strategic control. Data isn’t just information—it’s a resource, an asset, and a power lever for creating valuable digital products and services.

From Data Hubs to Processing Power

Amsterdam’s role as a digital harbor is crucial. But Europe needs more than data storage and transit—no matter how profitable that trade may be for the Netherlands. True digital autonomy requires serious processing capabilities: AI, edge computing, gaming and simulation platforms.

Here, collaboration with countries like Germany offers opportunity. As Europe’s modern workshop, Germany is ideally positioned for industrial AI and local data sovereignty. Together, the Netherlands and Germany can build a federal European cloud ecosystem—a Digital Hanseatic League 2.0—founded on scale, trust, and autonomy.

Digital Production Needs Power: The Role of Geographic Specialization

Serious data processing demands serious energy. Germany has ample renewable energy, but also faces imbalances and peaks, often resulting in negative energy prices. That brings opportunities for low-cost data processing—but also challenges with continuity.

France, on the other hand, offers a stable and affordable power supply thanks to its nuclear energy base—ideal for constant computing capacity. This opens the door to geographic specialization in data processing, much like historical waystations specialized based on local strengths.

Imagine a new digital value chain:

• The Netherlands as a data hub and distribution point

• Germany as a developer of industrial AI and edge solutions

• France as a center for large-scale processing

• Scandinavia as a green powerhouse with hydropower and energy storage

• And the United Kingdom?

The UK: A Missing Link in Europe’s Digital Sovereignty

Notably absent from the European digital sovereignty conversation is the United Kingdom. As a former digital bridge between Europe and the US, it once held a unique position through its English-speaking base, tech expertise, and financial gravity in London. But Brexit has undermined that role. While the London Internet Exchange (LINX) and the financial sector remain influential, the UK is drifting away from the European data strategy. Internal instability—both demographic and economic—makes long-term coordination increasingly difficult. The question is: can London maintain its status as Europe’s digital gateway, or will it slowly shift to the periphery of a new, federated European data network?

Coordinated Diversity as a Foundation

The future of digital sovereignty doesn’t lie in centralization but in distributed intelligence. Just like the Silk Road relied on a network of specialized hubs, Europe can grow into a smart, sustainable, and resilient data network. With digital caravans that travel safely, efficiently, and autonomously—over bits instead of camels.

In Closing

The lessons of the Silk Road are still relevant: those who control the routes, set the rules. Whether it’s silk or data, the struggle for access, security, and autonomy is timeless. Europe stands at a crossroads: will it remain a transit hub for someone else’s data—or build its own modern caravan cities—sovereign, secure, and future-ready?