Afgelopen dagen de 128 pagina’s van het verkiezingsprogramma van BBB doorgelezen om te zien wat zij van de automatisering, informatie-infrastructuur en digitalisering bij onze overheid vinden. BBB stelt terecht: ‘Digitalisering is van vitaal belang voor onze samenleving vanwege de alomtegenwoordige rol die digitale techniek speelt in ons leven.’ Maar om onze economie en maatschappij te digitaal kunnen laten functioneren is wel een technische fundatie en infrastructuur nodig. Wat hebben in deze veranderende wereld boeren, burgers en buitenlui nodig aan ICT infrastructuur om veilig en gezond te kunnen samenleven, werken, geld verdienen en zowel te kunnen importeren als exporteren. Wat is dan voor onze overheid aan ICT nodig, opdat zij effectief kan functioneren, inclusief de vele uitvoeringstaken zoals efficiënt belasting innen, uitkeringen uitbetalen en onze zorg en veiligheid garanderen.  

Digitalisering en technologie

Hoofdstuk 7B ‘Digitalisering en Technologie’ pleit voor een minister van digitalisering in het nieuwe kabinet. Bravo! Hopelijk dan wel een vakminister met een inhoudelijke achtergrond en niet een (oud) politicus die een bestuursbaantje zoekt. 

Het hoofdstuk gaat verder: “Een Ministerie van Digitalisering gericht op het ontwikkelen van een ‘nieuwe nationale digitale strategie’ en het ‘coördineren van digitale innovatie over diverse sectoren’. Waarborg voor juiste regelgeving en beleidsmaatregelen om burgers, bedrijven en infrastructuur te beschermen. Cruciaal is dat de overheid een proactieve rol speelt in het sturen en vormgeven van digitale transformatie, met als voornaamste doel de mens centraal te houden en de brug tussen burger en overheid sterker te maken.”

Voor BBB is het van belang dat keuzevrijheid, privacy en veiligheid van onze burgers, bedrijven en infrastructuur voldoende aandacht krijgen bij toezichthoudende instanties. Ook binnen de overheid zelf is dit belangrijk, opdat gebruik van gegevens door de overheid door juiste personen en op juiste wijze plaatsvindt. Zeker stellen dat gegevens van inwoners en kritische infrastructuur optimaal zijn beschermd. Dit kan wat ons betreft niet (alleen) aan de vrije markt worden overgelaten.

Innovatie en ethiek

‘Iedereen moet optimaal mee kunnen in technologische ontwikkelingen, profiteren van de kansen, maar ook bewust te zijn van risico’s en gevaren van oneigenlijk gebruik van die nieuwe techniek’. Ook zegt BBB dat de overheid actief open source ontwikkelingen op het gebied van digitalisering moet ondersteunen en bevorderen, zodat er een inclusieve samenwerking ontstaat tussen ontwikkelaars, onderzoekers en burgers. Op deze manier kunnen zij gezamenlijk innovatieve digitale diensten en oplossingen ontwikkelen voor urgente maatschappelijke vraagstukken.

De partij begrijpt dat technische ontwikkelingen ook een belangrijke ethische component kennen. Welke toepassingen vinden we ethisch aanvaardbaar en hoe stellen we zeker dat er geen ethische grenzen overschreden worden? Op dit vlak zien we ook een belangrijke rol voor onze Rijksoverheid om samen met alle belanghebbenden (burgers, bedrijven, lagere overheden) tot algemeen aanvaardbare kaders te komen.  

Aandachtspunten

BBB benoemt een flink aantal aandachtspunten: opleidingsmogelijkheden, datageletterdheid, schermverslaving, veiligheid van gegevens, mandaat overheid in het cyberdomein, datawetenschap, kunstmatige intelligentie en gebruiksvriendelijkheid van digitale oplossingen. Daarnaast aandacht voor privacy, digitale identiteit, deep fakes, misinformatie, transparantie van algoritmen en zorgen dat Nederland koploper blijft op het gebied van digitalisering en technologie. 

Voorwaar uitgebreide aandacht voor digitalisering, zelfs aandacht voor de gewenste datageletterdheid voor onze scholieren. Maar er staat weinig in het programma over de kwaliteit van onze (overheids) informatie-infrastructuren en de digitale geletterdheid van onze bestuurders, politici en ambtenaren. Welke competenties moet de overheid zelf hebben om in die prima beschreven digitale maatschappij als overheid te kunnen functioneren, belasting te kunnen blijven innen en uitkeringen te kunnen blijven uitkeren? Je kunt wel de BTW voor groente en fruit op 0% willen hebben. Maar als de ICT van de belastingdienst dat (nog) niet kan, is dat een loze belofte en moet je eerst die ICT moeten updaten. 

Weinig specifieke ICT aandacht

Als je op ICT zoekt, krijg je de woorden dictatorschap, conflict, kiesdistrict, dicteren en fictief als antwoord. Maar daar zochten we niet naar: het technische begrip ICT komt in het programma niet voor. Als je op ‘Data’ zoekt, krijg je links met privacy-maatregelen, krijgsmacht, transparante data voor flora en faunabeheer en datacenters waarvan restwarmte moet worden gebruikt en dicht bij elektriciteitsbronnen moeten worden gesitueerd. Maar het belang van goede digitale data bij zowel onze economie, maatschappij als overheid wordt niet één keer benoemd.

Als je op ‘automatiseren’ zoekt, kom je die term één keer tegen: “We bieden de ambtenaren de middelen die ze nodig hebben om hun werk goed uit te voeren zoals goede automatisering.” Prachtig, maar wat krijgt de burger aan automatisering om zijn of haar burgertaak digitaal goed uit te kunnen voeren? Als je op ‘infrastructuur’ zoekt, kom je deze tekst tegen: “Een sterke energie- en digitale infrastructuur dient burgers en bedrijven en verkleint de verschillen en de afstand tussen stad en platteland. BBB maakt zich sterk voor het snel verbeteren en opschalen van de energie en digitale infrastructuur en wil daarin versneld investeren.” 

Prachtig natuurlijk, maar zeer algemeen en weinig inhoudelijk. Informatie en energie zijn de basis voor welvaart en derhalve welzijn en geluk. BBB wil zich hard maken voor een sterke maakindustrie, innovatie in land- en tuinbouw, defensie- en veiligheidsindustrie,  innovatieve fabrieksmatige woningbouw en verduurzaming. Maar gebrekkige informatiesystemen, knellende energie-infrastructuur en dure energie maken van Nederland absoluut geen koploper wat betreft innovatie en de concurrentie met de rest van de wereld. 

Geen aandacht achterstalling onderhoud. 

Kortom, hoewel digitalisering zeer ruimhartig en uitgebreid aan de orde komt, ontbreekt in het programma visie en aandacht voor hoe we het achterstallig onderhoud en gedeeltelijke verkrotting van de informatie infrastructuur van vooral onze uitvoeringsorganisaties ter hand moeten nemen. Hoe we een visie en de extra middelen (budget en mensen) gaan creëren om die achteruitgang (minimaal) te stoppen en hier vervolgens serieuze nieuwbouw mogelijk maken. Alleen een ministerie hiervoor benoemen, zal de oplossing niet zijn. 

Burger, boer en buitenlui hebben daar recht op: een kleine, effectieve en geautomatiseerde overheid die verleden, heden en toekomst van onze digitale kerntaken zeker stelt. Een doorwrochte visie hoe digitaal Nederland in 2050 zich internationaal en nationaal voldoende kan meten. Wat is daar nú al voor nodig? Infrastructuren ontwerpen, bouwen en implementeren duurt decennia. 2050 is in dat opzicht al veel dichterbij dan velen denken. 

Photo by Tara Winstead