De tovenaarsleerling: over meesterschap en amateurisme
Een gezond en gelukkig 2025 gewenst! Een nieuw jaar om terug te kijken én vooruit te blikken. In 2000 rolden we de eeuw van digitale informatie binnen. Inmiddels heb ik zelf bijna drie kwart eeuwen technologische vooruitgang meegemaakt. Na 1945 brachten elektronica en informatica nieuwe automatiseringsmogelijkheden, wat voor mij een belangrijke reden was om elektrotechniek – een specifieke tak van de wis- en natuurkunde – te gaan studeren.
In de jaren ’70 werd elektronica steeds digitaler en ontstond de computer als technisch ‘rekenaar’. Dankzij software, telecom en internet werd een digitaal verbonden wereld mogelijk. Rond 2000 stonden we aan de vooravond van mobiele technologie, de iPhone, cloud computing en sociale media. De computer was inmiddels een onzichtbare kracht die ons leven vereenvoudigde. Nu, 25 jaar later, hebben we computers ook menselijk leren luisteren en spreken. De kracht van digitale technologie is exponentieel gegroeid, maar lijkt soms op magie, met alle risico’s van dien.
De tovenaarsleerling
Het bekende verhaal van Goethe’s De tovenaarsleerling illustreert deze risico’s treffend. De leerling, achtergelaten door zijn meester, betovert een bezemsteel om vervelende klusjes over te nemen. Maar zonder de kennis om de betovering te controleren, raakt de situatie volledig uit de hand. Alleen de terugkeer van de meester herstelt de orde.
In Goethe’s versie geniet de tovenaar zelfs van de les die zijn leerling heeft geleerd: dat je voorzichtig moet omgaan met krachten die je niet begrijpt. Magie—of technologie—kan machtig zijn, maar zonder diep begrip en beheersing leidt het tot chaos. Goethe baseerde zijn verhaal op een vertelling van de Griekse schrijver en satiricus Lucianus, die al in de 2e eeuw waarschuwde voor overmoed bij het hanteren van krachten die de mens nog niet volledig beheerst.
Meesterschap versus amateurisme
De kern van deze verhalen is de spanning tussen meesterschap en amateurisme. De leerling symboliseert de amateur, die zonder voldoende kennis probeert te handelen en de gevolgen niet overziet. Het is een metafoor voor wetenschap en technologie: krachtige ontdekkingen hebben onvoorziene effecten. De uitspraak “Ik kan de geesten die ik heb opgeroepen niet kwijtraken” illustreert dit dilemma.
Wetenschap en techniek vragen om verantwoordelijkheid. Net zoals de leerling afhankelijk blijft van de meester, moet ook onze omgang met technologie worden gestuurd door inzicht en expertise. Alleen door meesterschap te combineren met voorzichtigheid en visie, kunnen we de potentie van technologische vooruitgang volledig benutten zonder de controle te verliezen.
De moderne tovenaarsleerlingen
De afgelopen 25 jaar heeft de mensheid, en vooral de politiek, zich vaak gedragen als de tovenaarsleerling. Met de magie van nieuwe technologieën zijn we vol enthousiasme aan de slag gegaan, maar vaak zonder voldoende begrip van de complexiteit of de consequenties. Wensdenken en onrealistische ambities hebben de afgelopen decennia geleid tot projecten en besluiten die nu letterlijk en figuurlijk “uit de hand lopen.”
Neem bijvoorbeeld de energietransitie. Het is een prachtige visie om onze energievoorziening duurzaam te maken, maar de technische en economische infrastructuur om deze omslag te realiseren, is vaak ontoereikend. Elektrische netwerken en opslagcapaciteiten zijn nog lang niet klaar om massale elektrificatie te ondersteunen. Toch wordt de overgang geforceerd, met risico’s op overbelasting, ontwrichting en exploderende energieprijzen.
Datzelfde geldt voor migratie. De wens om dalende geboortecijfers te compenseren met een groeiende instroom van (kennis)migranten kan economisch en sociaal waardevol zijn. Maar zonder voldoende voorzieningen, woningen en integratieprogramma’s creëren we eerder chaos dan vooruitgang. Als we niet weten wie we wanneer nodig hebben, moeten we de deur niet al wagenwijd openzetten. In plaats van onze samenleving te versterken, dreigt deze immigratie haar te verzwakken.
Ook ons natuurbehoud illustreert deze dynamiek. De infrastructuur van Nederland—gevestigd over honderden jaren—kan niet zomaar worden herzien in een paar jaar. Ambitieuze plannen om landbouwgronden in te ruilen voor natuurgebieden botsen met de realiteit van voedselproductie en export, en we zien de gevolgen in groeiende spanningen tussen boeren en beleidsmakers.
Een ander voorbeeld zijn de klimaatmodellen waarop veel beleidsbeslissingen worden gebaseerd. Hoewel deze modellen nuttige inzichten bieden, zijn ze verre van feilloos. Door blind te vertrouwen op voorspellingen, worden kostbare en onomkeerbare maatregelen genomen waarvan de impact—zowel ecologisch als economisch—nog totaal niet te overzien is.
Terug naar de meester
Zoals in Goethe’s ballade, begint het verhaal met een belofte: een machtig instrument dat ons werk kan verlichten. Maar zonder meesterschap dreigt de technologie ons te overspoelen. De afgelopen decennia hebben we als tovenaarsleerlingen gehandeld, enthousiast en impulsief, en nu zien we hoe de bezemstelen uit de hand lopen.
Het is tijd om de oude wijze meester terug te halen. Niet letterlijk, maar figuurlijk: we moeten terug naar fundamentele principes van gedegen planning, lange termijnvisie en begrip van de techniek. Dit vraagt om leiderschap dat verder kijkt dan snelle successen of sprintjes en durft te denken in generaties. Alleen zo kunnen we de chaos bedwingen en de magie van technologie gebruiken zoals ze bedoeld is: voor een toekomst die duurzaam en leefbaar is.
Laten we leren van de les van de tovenaarsleerling, en met meesterschap en visie de volgende stappen zetten.
Photo by Yan Krukau
—————– Translated by ChatGPT ——————
The Sorcerer’s Apprentice: On Mastery and Amateurism
Wishing you a healthy and prosperous 2025! A new year invites reflection and anticipation. In 2000, we entered the age of digital information. Personally, I’ve witnessed nearly three-quarters of a century of technological progress. After 1945, electronics and computer science introduced new possibilities for automation, which greatly motivated me to study electrical engineering—a specialized branch of mathematics and physics.
In the 1970s, electronics became increasingly digital, giving rise to the computer as a technical “calculator.” With advancements in software, telecommunications, and the internet, a digitally connected world became a reality. By 2000, we were on the brink of mobile technology, the iPhone, cloud computing, and social media. Computers had evolved into invisible forces simplifying our lives. Fast forward 25 years, and we have taught computers to listen and speak like humans. The power of digital technology has grown exponentially but sometimes feels akin to magic—with all its associated risks.
The Sorcerer’s Apprentice
The famous tale of Goethe’s The Sorcerer’s Apprentice vividly illustrates these risks. When left alone, the apprentice enchants a broomstick to perform tedious chores. However, lacking the knowledge to control the spell, the situation spirals out of control. Order is only restored upon the master’s return.
In Goethe’s version, the sorcerer appreciates the lesson his apprentice has learned: one must handle powerful forces with care and understanding. Magic—or technology—can be potent, but without mastery, it leads to chaos. Goethe’s story was inspired by a tale from the Greek writer and satirist Lucian, who warned as early as the 2nd century about hubris in wielding forces beyond human comprehension.
Mastery Versus Amateurism
At the heart of these stories lies the tension between mastery and amateurism. The apprentice represents the amateur, acting without adequate knowledge and failing to foresee the consequences. It serves as a metaphor for science and technology: groundbreaking discoveries often carry unforeseen effects. The saying “I cannot rid myself of the spirits I called upon” aptly captures this dilemma.
Science and technology demand responsibility. Just as the apprentice relies on the master, our relationship with technology must be guided by expertise and insight. Only by combining mastery with caution and vision can we harness the full potential of technological progress without losing control.
The Modern Sorcerer’s Apprentices
Over the past 25 years, humanity—particularly in the political arena—has often behaved like the sorcerer’s apprentice. Enthralled by the magic of new technologies, we’ve dived in enthusiastically, often without a proper understanding of the complexities or consequences. Wishful thinking and unrealistic ambitions have led to projects and decisions that are now figuratively and literally spiraling out of control.
The Energy Transition
Take the energy transition as an example. While the vision of sustainable energy is commendable, the technical and financial infrastructure required for this transformation is often inadequate. Electrical grids and storage capacities are far from ready to support massive electrification. Yet, the transition is being rushed, risking overload, disruption, and skyrocketing energy costs.
Migration
Similarly, migration illustrates this dynamic. The desire to offset declining birth rates with an influx of (skilled) migrants can bring economic and social benefits. However, without adequate infrastructure, housing, and integration programs, we risk creating chaos instead of progress. If we don’t know who we need and when, opening the floodgates indiscriminately may weaken, rather than strengthen, our society.
Nature Conservation
Our approach to nature conservation also highlights this issue. The infrastructure of the Netherlands—developed over centuries—cannot be overhauled in just a few years. Ambitious plans to convert farmland into nature reserves clash with the realities of food production and export. This has led to growing tensions between farmers and policymakers.
Climate Models
Another example is the climate models that underpin many policy decisions. While these models provide valuable insights, they are far from flawless. Blind reliance on predictions has led to costly, irreversible measures with ecological and economic impacts that remain unpredictable.
Returning to the Master
As in Goethe’s ballad, the story begins with a promise: a powerful tool to ease our workload. But without mastery, technology threatens to overwhelm us. In recent decades, we have acted like sorcerer’s apprentices—eager and impulsive—and now, the enchanted broomsticks are running amok.
It is time to call back the wise old master. Not literally, but figuratively: we must return to the fundamental principles of meticulous planning, long-term vision, and a deep understanding of technology. This requires leadership that looks beyond quick wins and short-term goals and dares to think in terms of generations. Only then can we tame the chaos and harness the magic of technology as it was intended: to create a sustainable and livable future.
Let us learn from the lesson of the sorcerer’s apprentice and take our next steps with mastery and vision.
