We begonnen ooit met ons eigen rekencentrum. Daar draaide zelfontwikkelde software op eigen computers in eigen ruimtes. Het was overzichtelijk, tastbaar, van ons. Daarna kwamen kant-en-klare pakketten: standaardsoftware die we – onder licentie – zelf installeerden op onze eigen hardware. Vervolgens verhuisden de servers naar externe partijen, die goedkoper beheer beloofden en zo konden we ‘de IT’ van de balans halen. Virtualisatie maakte het nog efficiënter: meerdere applicaties op dezelfde machine — meestal ook niet meer van ons.

Toen kwam het internet en de cloud. Alles werd een dienst: opslag, rekenkracht, applicaties. Hardware én software van een ander, geleverd als utility. Zoals water uit de kraan of stroom uit het stopcontact. Met een vastrecht, gevolgd door afrekening naar gebruik. Bereikbaar via vaste of mobiele verbindingen. Makkelijker kon het niet. Toch? 

We veronachtzaamden twee essentiële vragen:

• Van wie is onze data? Wie heeft toegang? Wie kan meekijken? Hoe garanderen we blijvende toegang en eigenaarschap? Is je data als olie die moet stromen (een utility zoals stroom en water) of een asset, die je als goud het liefst in een veilige kluis bewaart?
• Waar staat onze data en onder welke wet valt die? En wie – naast onze leverancier – heeft macht over onze continuïteit? Wat is ons beschikbaarheidsrisico? Hoe snel kunnen we uitwijken bij gevaar of gijzeling? Onder welke voorwaarden kan ik altijd bij mijn data?

Deze vragen raken aan het thema digitale soevereiniteit. Elke vorm van uitbesteding creëert gemak, maar ook afhankelijkheid. En die afhankelijkheid blijkt nu toch groter dan gewenst. Teruggaan is lastig, kostbaar en vereist opnieuw deskundigheid — iets wat we juist hebben afgestoten. Bovendien is die deskundigheid ook in de markt zeldzaam geworden. Er zijn nog maar weinig ervaren informatiearchitecten, -ingenieurs en systeembeheerders die de fundamenten en afwegingen vòòr de cloud nog écht kennen.

De Slinger Beweegt Terug

Zoals elke technologische golfbeweging heeft ook cloudgebruik zijn overshoot. In het begin is er euforie, dan komt de correctie, gevolgd door een nieuwe balans. We bevinden ons nu in die correctiefase. Organisaties vragen zich af: wat moeten we weer zelf doen? Maar door jaren van gemak is veel kennis verdwenen. Digitale voorzieningen zijn verworden tot nutsvoorzieningen, zonder dat men begrijpt hoe de infrastructuur erachter werkt. 

Deskundigheid terughalen is essentieel om niet permanent gevangen te blijven in afhankelijkheid. Waar zijn nog deskundigen die ons kunnen begeleiden naar lokale datacenters, eigen infrastructuur, soevereine opslag en archivering: het zijn geen retro-ideeën, maar noodzakelijke correcties op de doorgeschoten uitbestedingsgolf. En bestuurders? Die zoeken ook naar manieren om zich te laten bijstaan, bijspijkeren en ondersteunen. Digitale strategie vergt meer dan toekomstig inzicht. Maar ook bewustzijn en kennis van het verleden en waar kennelijk een verkeerde afslag werd genomen. Inzicht in de toekomst kan alleen maar goed met kennis van het verleden.

Gevangen in een Digitale Dwangbuis

Een dwangbuis wordt niet in één keer gesloten, maar bestaat uit vele riemen die geleidelijk worden aangesnoerd. Soms losjes en ongemerkt. Langlopende contracten, gesloten uit gemak, worden langzaam beperkend. Riem voor riem, op steeds een ander vlak, tot volledige bewegingsloosheid. Je kunt pas weer bewegen als alle riemen wat losser zitten — maar die riemen verschillen in looptijd, context en afhankelijkheid. Eén riem losser maken heeft weinig zin als de rest nog strak zit.

Wie zich wil bevrijden, moet dus parallel investeren in alternatieven. Data terughalen. Infrastructuur herbouwen. Continuïteit verzekeren. Deskundigheid opnieuw opbouwen. Veel organisaties weten het antwoord op die vragen niet meer. En aan de bestuurstafel blijft het vaak al helemaal stil. Het ‘tenzij’ in de strategie van ‘cloud, tenzij’ blijkt toch meer risk en compliance in te houden dan gedacht. Vergissen kan, mits je het snel kunt herstellen. En dat blijkt lastiger dan ooit. 

De Digitale Houdini

Harry Houdini stond bekend om zijn ontsnappingen — met voorbereiding, kennis van zijn beperking en het geduld om systematisch riem voor riem los te werken. Hoe word je als organisatie een digitale Houdini?

Hoe ontsnap je uit de wurggreep van cloudcontracten, vendor lock-in en kennisverlies? Wie heeft dat vakmanschap nog in huis? Het vereist intelligentie, technisch inzicht en strategisch leiderschap. En daar wringt het vaak. Digitale kennis wordt nog te vaak weggezet als iets voor nerds, techneuten of ingehuurde whizzkids. Maar juist die onderschatting maakte het mogelijk om ons zo eenvoudig te laten vastbinden.

Zie mijn blog ‘AI – De Nieuwe Olie van een Nieuwe Wereldorde’ waarin ik uiteenzet hoe digitale afhankelijkheid ook steeds meer een geopolitiek vraagstuk wordt. De wereld verandert razendsnel. AI creëert nieuwe economische en technologische machtsstructuren. Wie die niet begrijpt, loopt het risico van irrelevantie.

De Nederlandse Digitaliseringsstrategie: Richting Autonomie

De Nederlandse overheid, evenals Europa, heeft inmiddels ingezien dat we te afhankelijk zijn geworden van buitenlandse cloudleveranciers. De roep om digitale autonomie klinkt steeds luider. Lokale datacenters, eigen infrastructuur, soevereine opslag en archivering: het zijn geen retro-ideeën, maar noodzakelijke correcties op de doorgeschoten uitbestedingsgolf.

In de blog ‘Cloud, data en service, de digitale wereld als systeem’  besprak ik dat de basis van Europese en nationale soevereiniteit alleen gerealiseerd kan worden op eigen (harde) infrastructuur en daar aangekoppelde platformen en  technologie  (AI, drones, cloud).

Opnieuw investeren in eigen infrastructuur, via co-locatie of regionale platforms, is geen stap terug maar een stap vooruit. Denk aan de digitale zijderoutes die knooppunten nodig hebben met eigen regie, zie de blog ‘Digitale Zijderoutes’. De cloud als distributiestructuur is niet het probleem, wel het eigenaarschap, de locatie en het toezicht. In een digitale wereld hebben we opnieuw een balans nodig tussen gemak en gezag — tussen afnemen als dienst en organiseren als eigenaar.

Slot: Tijd voor een Digitale Wederopbouw

De slinger beweegt terug. Niet uit angst, maar met visie. Niet met paniek, maar met strategisch herstel. De nieuwe digitale Houdini’s zijn geen illusionisten, maar vakmensen: architecten, juristen, datamensen, inkopers en bestuurders met digitaal verstand.

Wie de riemen van de digitale dwangbuis losser wil maken, moet eerst begrijpen hoe ze zijn vastgemaakt. En dan: stap voor stap, stukje voor stukje, opnieuw zelf de regie nemen. Voor onze autonomie, onze economie — en ons zelfstandig digitale voortbestaan.

Photo by cottonbro studio

——————————— Translated by ChatGPT  ————————-

Cloud: Hardware and Software That Belongs to Someone Else

We once started with our own data center. Custom-built software ran on our own machines in our own facilities. It was clear, tangible, and ours. Then came off-the-shelf software packages: standard software we installed ourselves—under license—on our own hardware. Next, the servers moved to external providers promising cheaper maintenance, allowing us to take “IT” off the balance sheet. Virtualization made things even more efficient: multiple applications on the same machine—usually no longer ours either.

Then came the internet and the cloud. Everything became a service: storage, computing power, applications. Hardware and software no longer our own, delivered as utilities. Like water from the tap or electricity from the socket. A fixed base fee, followed by pay-per-use billing. Accessible via wired or mobile connections. It couldn’t be easier. Or could it?

We overlooked two essential questions

Who owns our data? Who has access? Who can see it? How do we ensure lasting access and ownership? Is your data like oil that must flow (a utility like water and electricity), or is it an asset—like gold—you’d rather store in a secure vault?

Where is our data stored and under what jurisdiction? And who—besides our provider—holds power over our continuity? What is our availability risk? How quickly can we switch in case of danger or ransomware? Under what conditions do we always retain access to our data?

These questions touch on the topic of digital sovereignty. Every form of outsourcing brings convenience—but also dependency. And that dependency is now proving to be greater than desired. Reversing it is difficult, expensive, and requires renewed expertise—something we deliberately let go of. Moreover, that expertise has become scarce. There are few experienced information architects, engineers, and system administrators left who still understand the fundamentals and the pre-cloud trade-offs.

The Pendulum Swings Back

Like every technological wave, cloud usage also has its overshoot. First comes euphoria, then correction, and finally a new balance. We are now in that correction phase. Organizations are asking: what do we need to bring back in-house? But after years of convenience, much knowledge has disappeared. Digital infrastructure has become a utility—without understanding the system behind it.

Recovering expertise is essential to avoid being permanently trapped in dependency. Where can we still find experts who can guide us toward local data centers, sovereign infrastructure, and sovereign storage and archiving? These are not retro ideas but necessary corrections to an overextended wave of outsourcing.

And decision-makers? They are also searching for ways to be supported, educated, and advised. Digital strategy requires more than foresight. It also demands awareness and understanding of the past—and where we clearly took a wrong turn.

Trapped in a Digital Straitjacket

A straitjacket isn’t fastened all at once; it consists of many straps, gradually tightened. Sometimes loosely, even unnoticed. Long-term contracts, signed for convenience, become slowly restrictive. Strap by strap, in different areas—until you’re fully immobilized. You can only move again when all the straps are loosened—but those straps differ in length, context, and dependency. Loosening one strap won’t help if the rest are still tight.

So, those seeking freedom must invest in alternatives in parallel. Retrieve data. Rebuild infrastructure. Secure continuity. Rebuild expertise. Many organizations no longer know how to answer these questions. And in boardrooms, it’s often completely silent. The “unless” in the strategy “cloud, unless” turns out to carry more risk and compliance weight than expected. Mistakes can be made—provided they’re reversible. And that, it turns out, is harder than ever.

The Digital Houdini

Harry Houdini was famous for his escapes—through preparation, understanding his limitations, and the patience to systematically loosen each strap. So how can an organization become a digital Houdini?

How do you escape the grip of cloud contracts, vendor lock-in, and knowledge loss? Who still masters that craft? It takes intelligence, technical insight, and strategic leadership. And that’s often where the shoe pinches. Digital expertise is still too often dismissed as something for nerds, techies, or outsourced whizzkids. But precisely that underestimation made it so easy to tie ourselves down.

See my blog AI – The New Oil of a New World Order, where I outline how digital dependency is increasingly becoming a geopolitical issue. The world is changing rapidly, and AI is creating new economic and technological power structures. Those who don’t understand this risk becoming irrelevant.

The Dutch Digital Strategy: Towards Autonomy

The Dutch government, like Europe, has realized we’ve become too dependent on foreign cloud providers. The call for digital autonomy is growing louder. Local data centers, sovereign infrastructure, sovereign storage and archiving—these are not retro ideas but necessary corrections to the over-delegation of our digital core.

In the blog Cloud, Data and Service, the digital world as a system, I explained that the basis of European and national sovereignty can only be realized through own (physical) infrastructure and its associated platforms and technologies (AI, drones, cloud).

Reinvesting in our own infrastructure—through co-location or regional platforms—is not a step backward, but a step forward. Think of the digital silk roads, which require hubs with local control—see the blog Digital Silk Roads. The cloud as a distribution structure isn’t the issue—ownership, location, and oversight are. In a digital world, we need a renewed balance between convenience and control—between consuming as a service and organizing as an owner.

Time for a Digital Reconstruction

The pendulum swings back. Not out of fear, but with vision. Not in panic, but through strategic restoration. The new digital Houdinis aren’t illusionists, but professionals: architects, legal experts, data specialists, procurement officers, and digitally aware executives.

Those who want to loosen the straps of the digital straitjacket must first understand how they were fastened. And then: step by step, piece by piece, take back control. For our autonomy, our economy—and our digital survival.