English version: scrol down

In een recente LinkedIn-discussie schreef iemand:

“De reden dat Engeland, en niet Nederland, de industriële revolutie leidde, lag in zijn 365/24 beschikbare waterkracht. Nederland vertrouwde op windmolens – die draaien niet als het niet waait.”
Oude lessen niet geleerd. Lijkt een specialiteit van de “groenen”.

Een treffende observatie. Waar Nederland ooit met windmolens en zeilschepen een wereldmacht was, verloor het die positie aan een land met continue, betrouwbare energie. Engeland kon dag en nacht produceren, varen en groeien. Het vervangen van de zeilboot door de stoomboot was dan ook geen keuze, maar noodzaak: stoom vaart ook bij windstilte.

Deze oude les – dat energiezekerheid de basis is voor economische voorspoed – lijken we vandaag opnieuw te vergeten.

Van windmolens naar black-outs

De recente grootschalige stroomuitval in Spanje en Portugal op 28 april laat zien hoe kwetsbaar onze moderne netwerken zijn geworden. Door het groeiende aandeel van zon- en windenergie, die slechts bij vlagen beschikbaar zijn, wordt een ooit stabiel systeem nu geconfronteerd met pieken, dalen en storingen.

In de informatiewereld begrijpen we het belang van continuïteit al decennialang: business continuity, high availability en mean time to recovery zijn daar kernbegrippen. In de energiewereld lijken we die principes nu los te laten. We verbouwen onze energievoorziening radicaal, terwijl we ondertussen afhankelijk blijven van stabiele levering – altijd, overal.

Energie en informatiedichtheid als motor van vooruitgang

Sinds we de 17e eeuw verlieten, nam bij elke innovatiegolf de dichtheid van zowel energie als informatie toe. Van de stoommachine tot de kerncentrale, van de boekdrukkunst tot het internet: hogere dichtheid betekende telkens meer kracht, meer efficiëntie en lagere kosten. En dus: meer welvaart.

Brandstoffen werden energie-intensiever: van hout en turf naar steenkool, olie, gas en kernenergie – telkens met een hogere energiedichtheid, eenvoudiger transport en ingebouwde opslag. Elektriciteit kwam daar later als drager bij, met hoge dichtheid, maar zonder opslag. Ze moet direct worden gebruikt of anders verloren gaan.

Energie besparen doe je lokaal

Wat je niet gebruikt, hoef je niet aan te voeren. Net als in die oude smeerkaas-reclame: “wat er niet aan komt, hoeft er ook niet af.” Isolatie, efficiëntie en lokale opwekking zijn dan ook de logische eerste stappen. Hoe minder je nodig hebt van buiten, hoe minder afhankelijk je bent – en hoe kleiner de druk op centrale netwerken.

En net zoals het transport van benzine relatief simpel is – tanken bij een pomp – is het leveren van stroom veel complexer. Grote pieken in de vraag of het aanbod vereisen dikkere kabels, zwaardere aansluitingen, complexere infrastructuur. Een zesbaansweg is duurder dan een tweebaansweg, ongeacht hoeveel verkeer er daadwerkelijk overheen rijdt.

Constante levering boven piekproductie

Constante energievoorziening is technisch en economisch superieur aan piekproductie. De “gratis stroom” van zon en wind is uiteindelijk niet gratis, zodra je de piekkosten van netverzwaring, opslag en omvormers meerekent.

En dan hebben we het nog niet eens over de netkwaliteit: stroom uit omvormers is vaak geen mooie sinusgolf, bevat harmonischen en veroorzaakt blindstroom. Dat alles zorgt voor dissipatie, vermogensverlies en slijtage in het netwerk. Het kwalitatieve, robuuste stroomnetwerk van ooit verandert zo langzaam in een afvalputje voor overtollige groene stroom.

Lokale stroom is geen netkwaliteit

Lokaal opgewekte zonnestroom lijkt aantrekkelijk – en is dat ook, mits voor eigen gebruik. Zoals ik thuis water uit mijn eigen put gebruik, maar dat niet aan het drinkwaterbedrijf lever. Simpelweg omdat het niet gecontroleerd, niet betrouwbaar en niet compatibel is. Datzelfde geldt voor veel particuliere stroom: het is niet netwaardig. En als we dat massaal terug het net in duwen, ondermijnen we de kwaliteit van het geheel.

Lessen uit het verleden – nog steeds actueel

De geschiedenis leert ons: wie energiezekerheid biedt, bouwt welvaart op. Wie gokt op onvoorspelbare bronnen, verliest controle. Wind en zon zijn waardevolle aanvullingen – maar geen fundament. Geen ruggengraat voor een stabiel energiesysteem.

Dat hebben de Engelsen ooit bewezen, met waterkracht en stoom. En dat heeft Zuid-Europa nu opnieuw gevoeld, met windstilte en netuitval.

De les is oud. We hoeven hem alleen maar opnieuw te leren.

Photo by Denis Ba

—————————-  Translated by ChatGPT ————————

Old lesson not learned . . .

“The basis for England being the cradle for the Industrial Revolution, and not the Dutch Empire, was the 365/24 open rivers powering waterwheels in England, while the Dutch were depending on windmills — definitely not 365/24 operations.”

Old lesson not learned. Seems a speciality of the ‘greens’.”

A telling observation. Where the Netherlands once ruled the seas with sailboats and windmills, it eventually lost out to a nation powered by always-on mechanical energy. England could produce, trade, and grow — day and night. Sailboats made way for steamships, because steam doesn’t depend on wind.

The historical message is clear: continuous, reliable energy is the foundation of prosperity and progress. Undermining that reliability — as we’re doing now — comes with real risks.

From windmills to blackouts

The recent large-scale blackout in Spain and Portugal on April 28 reminds us how fragile modern energy networks have become. As the share of solar and wind grows, so does the instability of a system once built on consistency and control.

In the digital world, we’ve long understood the importance of business continuity, high availability, and mean time to recovery. Yet in the energy world, we seem to be ignoring those principles. We are radically transforming our energy systems — while still expecting them to be as reliable as ever.

Energy and information density as engines of progress

Since leaving behind the 17th century’s sailing ships, parchment, and post coaches, every wave of innovation has increased the density of both energy and information. Steam engines, oil turbines, nuclear power — printing presses, radio, the internet — each step made energy and data denser, more powerful, and cheaper to distribute. And because energy and information are the foundations of all industries and services, those too became cheaper and more widely accessible.

Each generation of fuel has also become more energy-dense: from wood to coal, oil, gas, and nuclear energy — every step an exponential leap. Transport got easier, storage became built-in, and energy could be moved over vast distances. Electricity emerged as a powerful carrier — but not a fuel. It has no built-in storage, and loses energy in transport. So it’s best consumed close to where it’s generated.

The best energy is the energy you don’t need

As the old cheese spread commercial said: “what doesn’t go on, doesn’t need to come off.” In energy terms: what you don’t use, you don’t need to import. Insulating a house is more effective than powering a bigger heater. The more self-sufficient you are, the less infrastructure you depend on — and the fewer subscriptions and usage fees you pay.

Gasoline delivery is logistically efficient: you drive to the pump and fill up. Electricity is far more complex. High peaks in demand (or supply) require thicker cables, bigger connections, and more infrastructure. Just like a six-lane highway costs more than a two-lane one — no matter how much traffic there is.

Consistency beats peaks

A constant supply is always better than having to absorb volatile peaks. Peaks drive costs exponentially: for infrastructure, for delivery, for reliability. “Free energy” from wind and sun is not so free once you count the cost of net upgrades, batteries, and inverters.

And there’s a technical side, too. Inverter power often isn’t a clean sine wave. It comes with harmonics, reactive power, and quality loss — degrading the once-pristine electricity grid. What was once high-quality supply becomes a dumping ground for unwanted surplus.

Local power ≠ grid quality

Just as I use water from my own well for personal use — but never feed it into the drinking water network — locally generated solar power is fine for personal use, but not fit for feeding back into the grid. It’s not certified, not controlled, and often of inferior quality.

Yet we’re pushing this surplus power into the public system. The result? A network that was once stable and reliable becomes fragile and inefficient.

Lessons from history, still relevant today

History teaches us: those who master reliable energy win. Those who rely on the unpredictable lose control. Solar and wind are welcome supplements — but never a foundation.

England showed this with water power and steam. Southern Europe just experienced it again with wind stillness and rolling blackouts.

The lesson is old. But we still haven’t learned it.