Drones zijn het eerste wapen in de geschiedenis die met dezelfde snelheid worden toegepast als de nieuwste mobiele telefoons. Net zoals kruit, tanks en nucleaire wapens het slagveld veranderden, veranderen momenteel drones en kunstmatige intelligentie het slagveld wederom. In Oekraïne zijn kleine AI-bedrijven in korte tijd uitgegroeid tot de essentiële schakel in het ‘verslaan’ van drones. In de de OODA-cycle, waar ik eerder over schreef, is de snelheid van identificeren, richten en schieten essentieel. Om deze ‘kill-cycle’ te verbeteren en te versnellen, helpt kunstmatige intelligentie enorm. De Oekrainse oorlog is in dat opzicht de ‘first AI-war’.  

Situational Awareness

In elke oorlogssituatie is het opbouwen en actueel houden van ‘situationeel bewustzijn’ essentieel. Het geeft je de alertheid om te reageren op realistische en soms onwaarschijnlijke bedreigingen. De techniek gaf ons met radar de eerste extra ondersteuning om als mens eerder en gerichter te weten ‘wat op ons af komt’. Probleem is altijd om die signalen in een bredere context te kunnen plaatsen, te kunnen begrijpen en daaruit zo snel mogelijk conclusies te trekken. Kunstmatige intelligentie, gebaseerd op enorm veel data (bewust zijn) uitgebreid opgebouwde statistiek (identificeren) en snelle algoritmen (besluiten) is hier vanzelfsprekend een belangrijk gereedschap voor. 

Voor het opbouwen en ‘trainen’ van die intelligence zien we momenteel dat naast de bekende satellieten vooral drones cruciaal zijn om snel, direct en dichtbij informatie te vergaren in complexe situaties. Gerichte informatieverzameling om snel en actueel, gestructureerd beslissingen te kunnen nemen. Toen de eerste gevechtsvliegtuigen in gebruik kwamen, was de mens de beperking in de snelheid van kunnen observeren, oriënteren, besluiten en handelen. Een gevechtspiloot moest in seconden beslissen om te vluchten, te vechten of niets te doen. John Boyd, een militair strateeg en kolonel van de Amerikaanse luchtmacht ontwikkelde hiervoor de eerder genoemde OODA-loop: observeer, oriënt, decide en act. 

Snelheid én complexiteit

Met de komst van steeds slimmere en kleinere wapens wordt de complexiteit van verdediging groter. Hoe moet je aanvalsgolven van duizenden drones afslaan? Hoe weet je welke drones observeren en welke wapens vervoeren? In China hebben we ‘vuurwerkshows’ gezien van duizenden in formatie vliegende drones, die met lichtjes de mooiste patronen in de lucht kunnen maken. De techniek om duizenden drones gesynchroniseerd in zwermen te laten vliegen, is aanwezig. De productiecapaciteit om duizenden drones te bouwen en operationeel te maken, is er ook. Dus drones als nieuw oorlogswapen zijn gereed en beschikbaar om gebruikt te worden, hetgeen we nu in Oekraïne zien gebeuren. 

De mens zelf is niet meer in staat om zich te ‘wapenen’ tegen dit soort drone aanvallen en – dus – zijn ook geautomatiseerde ‘kill-chains’ nodig om die duizenden vijandelijke drones stuk voor stuk aan te vallen. Snelheid en complexiteit in het kwadraat, zeker als de aanvallende drone ook nog eens individueel kan reageren op de verdediging. De race in wapens gebaseerd op kunstmatige intelligentie is feitelijk afgelopen jaar in Oekraïne gestart. Met enorme creativiteit en simpelheid heeft Oekraïne laten zien dat met relatief eenvoudige, en vooral goedkope drones, zwaar en kostbaar oorlogstuig relatief eenvoudig kan worden uitgeschakeld. Het gebrek aan luchtoverwicht wordt op een slimme manier overgenomen door kleine, onbemande drones. 

Leider in AI regeert de wereld

In een eerder interview heeft Poetin zich in 2017 laten ontvallen dat “the leader in artificial intelligence will rule the world.” De ontwikkeling van AI brengt ‘kolossale kansen en bedreigingen met zich mee die moeilijk te voorspellen zijn’. De Russische leider voorspelde dat toekomstige oorlogen door drones zullen worden uitgevochten, en “wanneer de drones van de ene partij worden vernietigd door drones van een andere partij, zal zij geen andere keuze hebben dan zich over te geven.” De ironie is dat deze voorspelling zich eerder laat uitkomen dan hij zich toen kon voorstellen. Kiev is momenteel een centrum geworden waar vele start ups grote stappen voorwaarts zetten op het gebied van AI-oorlogsvoering. Het nieuwe Europese ‘silicon-valley’ voor AI. 

Op werkelijk elk deel van de aanval- en verdedigingscirkel kan AI de snelheid en intelligentie verhogen. Drones die ingebouwde intelligentie hebben om bij ‘jamming’ zelfstandig hun ‘reis’ te kunnen voortzetten. Intelligentie om in formatie vliegend, opdrachten uit te voeren: observatie, oriëntatie en – eventueel zelfstandig – beslissen en een aanval uitvoeren. Ukraïne is een ‘living lab’ voor AI-oorlogsvoering geworden. Wat vandaag is bedacht, kan morgen in het veld worden uitgeprobeerd en overmorgen worden verbeterd. Het wordt ook wel een ‘hyper-war’ genoemd: een vorm van AI-gecontroleerde oorlogvoering waarbij weinig tot geen menselijke besluitvorming betrokken is. DARPA noemt het  ‘mozaïekoorlogvoering’: conventionele platforms combineren met onbemande systemen om voordelen op het slagveld te behalen.

Een nieuwe wereld van software

Software-gedefinieerde oorlogsvoering vraagt een heel andere defensie architectuur. Wat dit conflict uniek maakt, is de ongekende bereidheid van buitenlandse geospatiale inlichtingenbedrijven om Oekraïne te helpen door gebruik te maken van AI-verbeterde systemen om satellietbeelden om te zetten in voordelen op het gebied van inlichtingen, surveillance en verkenning. Amerikaanse bedrijven spelen hierin een leidende rol. AI-software om te analyseren hoe de oorlog zich heeft ontwikkeld, om troepenbewegingen te begrijpen en om schadebeoordelingen op het slagveld uit te voeren. 

De oorlog tussen Rusland en Oekraïne kun je ook beschouwen als het eerste conflict waarbij op substantiële schaal AI-ondersteunde gezichtsherkennings-software is gebruikt. In maart 2022 begon het Oekraïense ministerie van Defensie gezichtsherkenningssoftware te gebruiken. Hierdoor kan Oekraïne dode soldaten identificeren, Russische aanvallers opsporen en desinformatie bestrijden. Bovendien speelt AI een belangrijke rol in elektronische oorlogsvoering en encryptie. Er zijn AI-tools ingezet om gecodeerde Russische radiocommunicatie te analyseren. Dit illustreert hoe AI-systemen voortdurend werden bijgeschoold en aangepast, bijvoorbeeld om op aangepaste manieren om te gaan met eigenaardigheden in open communicatie, zoals het gebruik van informele termen voor wapens.

Science fiction is geen fiction meer

Net zoals de tank begin vorige eeuw de oorlog op het slagveld veranderde, zo veranderen drones en AI momenteel opnieuw de oorlogsvoering. Ze plaatsen wapensystemen uit het verleden in een nieuw daglicht, vragen nieuwe defensie architecturen en ontstaat een nieuwe leercurve hoe je deze techniek het best kunt en moet inzetten. Helaas zijn daar altijd de ‘living-labs’ van conflicten en oorlogen voor nodig. Tijden van zeer snelle innovatie van techniek, die we afgelopen decennia hebben ontdekt, uitgevonden en ontwikkeld, wordt nu in razendsnel tempo operationeel ingezet en toegepast.

De Tweede Wereldoorlog was het ‘innovatiemoment’ van radar, encryptie, vaccins, penicilline, bloedtransfusies, computers en straalmotoren. Toepasbare techniek die na de oorlog onze maatschappij veranderde. En langzaam vanuit die eerste militaire toepassing langzaam de maatschappij binnenkwam. We leven nu in een vergelijkbare periode. Laten we hopen dat – net als na WO II – al deze innovaties voeding geven aan een nieuwe golf van vredevolle techniek. De Fourth Turning, die niet alleen een nieuwe golf techniek doet ontstaan, maar hopelijk ook een democratische ‘reset’ geeft. Afscheid nemen van – de intussen té centrale en machtige – niet-gekozen organisaties en weer meer aandacht voor het individuele recht op vrijheid en vooral vrijheid van mening en vooral meningsuiting. Aan de techniek zal het niet liggen . . . 

Photo by Matheus Bertelli