Data-angst, een fenomeen waar ik laatst een artikel over las. Organisaties willen dat (nieuwe) medewerkers ‘data’ als tweede taal machtig zijn, om als professional effectief in onze digitale wereld te kunnen presteren. Maar de komst van nieuwe datamogelijkheden zoals AI beangstigt ‘niet-datageletterden’. Brengt hen zelfs in de verdediging. Ze moeten er iets mee, maar weten niet wat, omdat ze nooit hebben geleerd ‘te spreken en denken in data’. Een soort analfabetisme maar dan op het gebied van data. Het niet kunnen ‘lezen’ van data, kunnen communiceren over ‘data’ en kunnen ‘werken’ met data. Zoals de Harvard Business Review stelt: Elke medewerker dient het vermogen te hebben data te interpreteren, hieruit inzichten te verkrijgen en de juiste vragen te (kunnen) stellen. De ironie is: data geeft aan dat datagestuurde besluitvorming de prestaties aanzienlijk verbetert. Maar wat nu als je als manager of bestuurder dataphobia hebt? Of zelfs ongemerkt en heel kunstig, ‘antidata’ leiderschap heeft ontwikkeld om zijn gebrek af te dekken? 

Boekdrukkunst

Gutenbergs drukpers met losse letters transformeerde een grotendeels ongeletterde Europese bevolking in lees- en schrijfvaardigen. Hiervoor was een schoolplicht nodig waar kinderen verplicht leerden lezen en schrijven. Met de komst van de data-gedreven samenleving hebben we een drukpers-equivalent nodig voor het kunnen lezen en schrijven van data. Hoe graag we ook nieuwe mogelijkheden die we met (digitale) data kunnen realiseren, oppakken en willen gebruiken, een groeiende groep heeft daar moeite mee. Mist de essentiële vaardigheden om de nieuwe taal ‘data’ te lezen en dus te begrijpen. Krijgt een afkeer en een angst om er überhaupt mee aan de gang te willen gaan. Gaan zelfs ‘anti-data’ gedrag vertonen, omdat ze niet willen laten zien dat ze door de vele data steeds minder het ‘digitale bos’ kunnen overzien.

Data-angst is een fenomeen waar nauwelijks over wordt gesproken. We worden overspoeld met steeds meer data, data-mogelijkheden en gereedschappen zoals machine learning en kunstmatige intelligentie. Van iedereen wordt verwacht dat ze met ChatGPT kunnen omgaan. Angstberichten dat bedrijven niet overleven als ze hiermee niet aan de slag gaan. Maar als je wat dieper kijkt, is het aantal mensen dat hier daadwerkelijk iets effectiefs mee kan en doet, minimaal. Resultaten die bedrijven ‘zeggen’ te hebben gerealiseerd met AI, lijken vaak groter dan ze in werkelijkheid zijn. Het is modern en hip om te zeggen dat je organisatie hier druk mee bezig is. Als je doorprikt, zijn de resultaten minimaal. Een groeiende groep loopt er zelfs ‘omheen’. Roept dat ze er mee bezig zijn maar intussen denkt: het zal mijn tijd wel uitduren. 

De uitdaging van data-geletterdheid

Omdat leven en schrijven steeds normaler werd, vonden volwassen analfabeten het vervelend te erkennen dat ze niet konden lezen en schrijven. Hun onkunde creëerde een groeiende angst om iets met tekst en informatie te moeten doen. Leerden zichzelf trucjes aan om niet te laten blijken dat zij het lezen niet machtig waren. Er zijn voorbeelden van hele succesvolle analfabeten waarvan hun omgeving nooit in de gaten kreeg, dat ze eigenlijk niet konden lezen maar alles mondeling deden. In de data-tsunami die momenteel onze maatschappij overstroomt, verliezen we kennelijk ook mensen die hier niet in mee kunnen komen. Er zelfs een angst en een afkeer van krijgen. 

Gartner stelde tien jaar geleden: “Het leren van Hadoop is makkelijker dan de business van het bedrijf”. Hoeveel mensen weten daadwerkelijk nog wat Hadoop was. Gartner zegt het nu al voorzichtiger: “Datavaardigheid – het vermogen om data te begrijpen, algemene kennis te delen en zinvolle gesprekken te voeren – stelt organisaties beter in staat bestaande en opkomende techniek te adopteren.” Datageletterdheid moeten we als een serieuze vaardigheid zien waar scholing voor nodig is. Een onderzoek van Accenture toonde aan dat slechts 21% van meer dan 9.000 ondervraagden zich datavaardig voelde. Dus tachtig procent die twijfelt aan hun huidige data-vaardigheid. Zelfs angst hebben op hun ‘vanzelfsprekende’ datavaardigheid te worden aangesproken. Hoe kunnen we deze mensen helpen?

Dataphobia

Als je dataphobia opzoekt op Wikipedia, krijg je een lege pagina te zien. Het aantal hits op Google is op een paar handen te tellen en leiden je naar (oudere) artikelen waar dataphobia werd gebruikt om ‘deze angst’ te duiden. Zoals om in de creatieve, content creërende wereld de vele aanwezige databronnen als sturing te gebruiken. Dat vond men iets voor nerds en excel-adepten. Het ‘echte ‘werk werd eerder met een zekere mystiek behandeld, had veel te maken met ‘serendipiteit’ in plaats van analytisch de beste oplossing te zoeken en te vinden. In het enorme woud van data wordt het voor een groeiende groep professionals lastiger om daaruit nog de voor hen juiste informatie te halen. En valt men terug op het vertrouwen in hun eigen gevoel en inzicht, waar ze vroeger ook succes mee hadden.  

Analfabeten houden met trucjes en vaardigheden slim verborgen dat zij niet kunnen lezen. Datageletterdheid is tegenwoordig zo vanzelfsprekend, dat niet-vaardigen zich schamen in plaats van stappen te zetten zich beter te scholen. Hun ‘gebrek’ liever verbergen en niet publiek maken. In een gesprek laatst, over scholing op het gebied van digitale vaardigheden en data-geletterdheid, werd gesteld dat niemand er individueel voor uitkomt hierover meer te willen – en moeten – weten. Echter als in een team iemand een verdiepende vraag op dit gebied stelt, sluit bijna de hele groep aan om hierover wat meer te willen weten. Schaamte voor een individuele onwetenheid waarvan we als professional worden geacht ‘alles’ te weten. 

Antidata leiderschap

In een oud artikel uit 2010 wordt zelfs gesproken over anti-data leiderschap. Bestuurders en managers die liever op gevoel afgaan dan zich te verdiepen in ‘wat de data zegt’. De kunst van deze leiders om hun beslissingen liever uit te leggen op basis van hun gevoel, strategisch inzicht en overtuigingskracht, terwijl de nuchtere data-analyse zegt dat het in feite een slechte beslissing is. Dat hun ‘gut-feeling’ om een goede beslissing te nemen belangrijker is dan wat de data ‘lijkt te zeggen’. Het lijken argumenten van een analfabeet die liever alles mondeling doet en niet ingaat op geschreven boodschappen, omdat hij deze immers niet (goed) kan lezen. Goed te verhelpen ondeskundigheid wordt dan een verborgen en hinderlijke handicap.  

Er zijn discussies – zoals op LinkedIn – waar digitaal geschoolden, bestuurders aanspreken op hun niet goed ontwikkelde digitale vaardigheid. Een vaardigheid die voor de ‘geschoolden’ zo vanzelfsprekend is dat ze zich niet kunnen voorstellen dat iemand die niet heeft. Zeker niet de professionals hoger op de bestuurlijke ladder. Aan de andere kant ontstaat afweer gedrag – noem het dataphobia of digiphobia – waardoor deze personen nog verder om hun niet aanwezige vaardigheid heen lopen en het liever delegeren aan anderen. Op die manier nooit meer kennis op dat belangrijke gebied opbouwen. Vertrouwen op hun oude kennis en hopen zich te blijven redden met hun professionele gevoel, charme en overtuigingskracht. 

i-mentor

Het alweer 5 jaar geleden dat we i-mentor oprichtten. Jong gepensioneerde, IT en bestuurlijk ervaren deskundigen stelden zich beschikbaar om hun minder digitaal vaardige collega’s als mentor te helpen die vaardigheid te ontwikkelen. Helpen de juiste vragen te kunnen stellen. De antwoorden beter te kunnen interpreteren. Helaas ontdekten we dat erkennen dat een oude wijze rot uit het vak hen zou kunnen helpen, moeilijk was te ‘verkopen’. Iedereen vond het een fantastisch initiatief, de waarheid is dat slechts weinigen durfden te erkennen, dat het voor hen een welkome ondersteuning was. We gooien als i-mentor nog niet de handdoek in de ring, maar ons aanbod om in het kader van ‘verzilver de vergrijzing’ deze oude rotten blijft geldig om de helaas nog steeds te lage digitale vaardigheden, te helpen verminderen.

NB In deze blog heb ik het over analfabetisme: nooit onderwezen zijn in taalvaardigheid. Beslist niet over (aangeboren) dyslectie of andere handicaps om minder goed te kunnen lezen of schrijven.

Photo by Rene Terp

———————–  Translated by ChatGPT  ———————–

Dataphobia

Data-fear, a phenomenon I recently read about in an article. Organizations want (new) employees to be fluent in ‘data’ as a second language to perform effectively as professionals in our digital world. But the advent of AI scares the ‘non-data literate.’ It even puts them on the defensive. They need to do something with it but don’t know what because they never learned to ‘speak and think in data.’ It’s a kind of illiteracy but in the realm of data: the ability to ‘read’ data, communicate about ‘data,’ and ‘work’ with data. As the Harvard Business Review states: “Every employee should be able to interpret data, derive insights from it, and ask the right questions.”. The irony is that data indicates data-driven decision-making significantly improves performance. But what if you, as a manager or executive, have dataphobia? Or even unknowingly and cleverly developed ‘anti-data’ leadership to cover your lack?

The Printing Press

Gutenberg’s printing press with movable type transformed a largely illiterate European population into literate people. This required compulsory schooling where children were required to learn to read and write. With the advent of the data-driven society, we need a printing press equivalent for reading and writing data. No matter how much we want to embrace the new possibilities we can achieve with (digital) data, a growing group struggles with it. They lack the essential skills to read and thus understand the new language of ‘data.’ They develop an aversion and fear of even wanting to get started with it. They even exhibit ‘anti-data’ behavior because they don’t want to show that they are increasingly unable to see the ‘digital forest’ due to the vast amount of data.

Data Fear

Data fear is a phenomenon that is hardly talked about. We are inundated with more and more data, data possibilities, and tools such as machine learning and artificial intelligence. Everyone is expected to handle ChatGPT. Alarming messages say that companies won’t survive if they don’t start working with it. But if you look deeper, the number of people who can actually do something effective with it is minimal. The results that companies ‘claim’ to have achieved with AI often seem bigger than they really are. It’s modern and hip to say that your organization is busy with it. If you dig deeper, the results are minimal. A growing group even skirts around it, claiming they are working with it but meanwhile thinking: it will outlast me.

The Challenge of Data Literacy

As reading and writing became more common, adult illiterates found it embarrassing to admit they couldn’t read and write. Their lack of skills created a growing fear of having to do something with text and information. They taught themselves tricks to avoid revealing that they couldn’t read. There are examples of very successful illiterates whose environment never noticed that they couldn’t actually read but did everything orally. In the data tsunami currently flooding our society, we are evidently also losing people who cannot keep up with it. They even develop fear and aversion to it.

Gartner stated ten years ago, “Learning Hadoop is easier than learning the business of the company.” How many people still know what Hadoop was? Gartner now says more cautiously: “Data literacy – the ability to understand data, share general knowledge, and engage in meaningful conversations – better enables organizations to adopt existing and emerging technologies.” We should view data literacy as a serious skill that requires education. A study by Accenture showed that 21% of over 9,000 respondents felt data literate. So eighty percent doubt their current data skills. They even fear being called out on their ‘assumed’ data literacy. How can we help these people?

Dataphobia

If you look up dataphobia on Wikipedia, you get a blank page. The number of hits on Google can be counted on a few hands and lead you to (older) articles where dataphobia was used to describe ’this fear,’ such as in the creative, content-creating world where many existing data sources were used for guidance. People thought that was something for nerds and Excel enthusiasts. The ‘real’ work was treated with a certain mystique, relying more on ‘serendipity’ than analytically searching for and finding the best solution. In the vast forest of data, it is becoming increasingly difficult for a growing group of professionals to extract the right information for them. They fall back on trusting their own feelings and insights, which had brought them success in the past.

Illiterates cleverly hide their inability to read with tricks and skills. Data literacy is now so taken for granted that the non-literate are ashamed instead of taking steps to improve their education. They prefer to hide their ‘lack’ rather than make it public. In a recent conversation about training in digital skills and data literacy, it was said that no one individually admits wanting – and needing – to know more about it. However, if someone in a team asks an in-depth question in this area, almost the entire group wants to know more about it. Shame for individual ignorance while we as professionals are expected to ‘know everything.’

Anti-Data Leadership

An old article from 2010 even speaks of anti-data leadership. Executives and managers who prefer to rely on their intuition rather than delve into ‘what the data says.’ These leaders have the skill to explain their decisions based on their feelings, strategic insight, and persuasiveness, while a sober data analysis says it’s actually a bad decision. Their ‘gut feeling’ for making a good decision is deemed more important than what the data ‘seems to say.’ These appear to be the arguments of an illiterate who prefers to do everything orally and avoids written messages because he cannot (properly) read them. Easily remedied incompetence then becomes a hidden and troublesome handicap.

There are discussions – such as on LinkedIn – where digitally skilled individuals call out executives on their poorly developed digital skills. Skills that are so natural for the ‘skilled’ that they cannot imagine someone not having them. Especially not professionals higher up the corporate ladder. On the other hand, this leads to defensive behavior – call it dataphobia or digiphobia – causing these individuals to further avoid their lack of skill and prefer to delegate it to others. In this way, they never build up more knowledge in that important area. They rely on their old knowledge and hope to continue getting by with their professional intuition, charm, and persuasiveness.

i-Mentor

It’s been five years since we founded i-Mentor. Young retirees, IT and management-experienced experts made themselves available to help their less digitally skilled colleagues develop that skill as mentors. Helping them ask the right questions. Helping them better interpret the answers. Unfortunately, we discovered that acknowledging that an old wise hand from the trade could help them was difficult to ‘sell.’ Everyone thought it was a fantastic initiative; the truth is that few dared to admit it was a welcome support for them. We, as i-Mentor, are not throwing in the towel yet, but our offer remains valid under ‘silver the aging’ to help reduce the unfortunately still low digital skills.