English version: scrol down

Op 13 mei 2025 gebeurde er iets opmerkelijks in Riyad. Geen gewone diplomatieke top, maar een geopolitiek scharniermoment dat laat zien hoe de wereldorde kantelt. Wat daar plaatsvond – de ontmoeting tussen technologie, kapitaal en politieke macht – markeert de opkomst van AI als het nieuwe strategische machtsmiddel van de 21e eeuw.

De oude wereld draaide op olie. Olie was de motor van economische groei, militair overwicht en geopolitieke dominantie. Wie olie bezat en de levering en prijs kon beïnvloeden, bezat invloed. Vandaag is het echter niet langer de zwarte vloeistof die de wereld stuurt – het is het algoritme. AI is de nieuwe olie. Alleen is deze olie vloeibaar in rekenkracht, gevoed door data en gestuurd door zelflerende netwerken.

Riyad – Nieuwe Machtsas tussen Staat en Tech
De top in Riyad liet iets fundamenteels zien: het zijn niet de techbedrijven die staten overvleugelen, maar staten die techbedrijven beginnen te benutten als strategisch vermogen. Palantir, Tesla, OpenAI, Nvidia – allemaal waren ze vertegenwoordigd. En Saudi-Arabië? Dat positioneert zich slim op het speelveld door miljarden te investeren in AI-bedrijven, van Nvidia tot xAI en OpenAI. Daarmee claimt het geen software of chips, maar invloed. Cognitieve invloed.

Het is een gedurfde strategie van kroonprins Mohammed bin Salman: door technologie te omarmen, wil hij niet alleen economische diversificatie, maar ook mondiale legitimiteit. Een autoritaire staat die zich ontpopt tot knooppunt van een wereldwijde cognitieve economie. De vraag rijst: kan een land zonder intellectuele vrijheid koploper worden in een domein dat juist vrijheid en creativiteit vereist? Altijd al de sterke punten van het Westen, ingebed in democratische bestuursvormen.

Van oliebron naar databron – Eigenaarschap heruitgevonden
Wie vroeger olievelden en raffinaderijen bezat, bezat macht. Vandaag geldt dat voor AI-infrastructuur en datapartnerschappen. Het is een ander soort eigenaarschap: wie toegang heeft tot de modellen, de compute, de datasets én de geopolitieke deals eromheen, bepaalt de narratieven van morgen.

In mijn eerdere blogs “Van VOC tot Cloud” en “Van Zijderoute tot Dataknooppunt” schreef ik al over hoe bezit in het digitale tijdperk verschuift van fysieke middelen naar digitale structuren. Riyad wordt met zijn AI-investeringen onderdeel van zo’n nieuwe dataroute. Net als bij de oude zijderoute, waarin steden als Samarkand, Constantinopel en Alexandrië uitgroeiden tot zwaartekrachtknooppunten.

Europa – De Grote Afwezige
Wat opvalt in deze verschuiving is de afwezigheid van Europa. Terwijl de VS en Saudi-Arabië elkaar vinden in een nieuw AI-pact en China zijn eigen technocratische pad bewandelt, staat Europa aan de zijlijn. Verdeeld, traag en zonder gezamenlijke visie op AI als strategisch asset.

We hebben in potentie de plannen voor een digitale infrastructuur – denk aan GAIA-X of de European Cloud Federation – maar missen eigen Big Tech én strategische daadkracht. AI is geen onderzoeksproject meer. Het is geopolitiek gereedschap geworden. Maar Europa heeft nog niet gekozen: willen we toekijken of meespelen? En zo ja, op welke wijze?

Alleen Natiestaten werden Wereldmachten
De geschiedenis leert dat het doorgaans natiestaten zijn – geen samenwerkingsverbanden – die strategische kansen grijpen en wereldleiderschap claimen. Nederland leidde met de VOC en WIC een maritieme revolutie, aangedreven door windenergie, hoe onvoorspelbaar die ook was. Engeland gaf de industriële revolutie vorm met mechanische stoomkracht, gebaseerd op continu beschikbare energie. Amerika domineerde de 20e eeuw met elektronica en olie. Telkens waren het natiestaten die controle hadden over hun energie en technologie, en zo de geschiedenis vormgaven.

Trump verwoordde het scherp: hij onderhandelt alleen met soevereine staten – niet met vakbonden van landen zonder eenduidige stem. Misschien ligt daarin ook de les voor Europa: zonder soeverein leiderschap geen strategische positie in het AI-tijdperk. Als economische eenheid (EEG) waren we krachtig. Maar als politiek-ambtelijke unie (EU) verloren we die voorsprong – en dat zonder betrouwbare energiebron of eigen Big Tech.

De Nieuwe Zijderoute is Cognitief
Zoals ik eerder schreef in “Van Zijderoute naar Dataroute”, zijn we getuige van een hertekening van geopolitieke routes. Geen kamelen met zijde, maar microservices met data en smart contracts – en investeringsdeals om dat mogelijk te maken. De top in Riyad markeert een nieuw kruispunt: staten adopteren technologie niet alleen, ze incorporeren het in hun machtsstrategie.

Europa – Kan een vakbond wereldmacht worden?
De realiteit is confronterend: een gemeenschap zonder eenduidig strategisch belang kan geen leidende rol spelen in een wereld waarin technologie geopolitiek wordt ingezet. De EU – als vakbond van landen – lijkt daardoor structureel niet in staat zich te positioneren zoals de VS of China. Riyad maakt die kwetsbaarheid pijnlijk zichtbaar.

Ieder voor zich – en dan voor ons allen
De geschiedenis biedt richting. In eerdere blogs over de “Digitale Zijderoute” en de “Digitale Airbus” beschreef ik hoe Europese kracht vaak begint bij nationale initiatieven. Nederland met zijn maritieme infrastructuur, dataknooppunten en ASML; Frankrijk met soevereine cloud, digitale defensie en kernenergie; Duitsland met industriële digitalisering en AI; het VK met financiële kracht, defensie-ecosysteem en AI-onderzoek.

Pas wanneer zulke initiatieven slagen, kunnen ze uitgroeien tot gezamenlijke projecten – zoals Airbus of Galileo. Ondersteund door Europa, maar zelden geïnitieerd door de EU. Misschien ligt dáár het pad: niet beginnen bij consensus, maar bij daadkracht.

Meespelen of toekijken
Europa speelt alleen mee in deze nieuwe wereldorde als het zichzelf heruitvindt – niet als collectieve vakbond, maar als netwerk van krachtige natiestaten met gedeelde belangen. Ieder land moet vanuit zijn kracht innoveren, meespelen, en vooral niet blijven toekijken. Want het cognitieve tijdperk wacht op niemand – zeker niet op een ambtelijk-politieke vakbond als de EU.

Photo by Nishant Aneja

---

🇬🇧 English Translation

AI – The New Oil of a New World Order

On May 13, 2025, something remarkable happened in Riyadh. Not just a diplomatic summit, but a geopolitical turning point showing how the global order is shifting. What took place there – the meeting of technology, capital, and political power – marks the rise of AI as the new strategic instrument of the 21st century.

The old world ran on oil. For the past century, oil was the engine of economic growth, military dominance, and geopolitical power. Whoever controlled oil – its supply and pricing – held influence. But today, it’s no longer black liquid that drives the world – it’s the algorithm. AI is the new oil. But this oil is liquid in computing power, fueled by data and steered by self-learning networks.

Riyadh – New Axis of State and Tech
The Riyadh summit revealed something fundamental: it’s not tech companies overpowering states, but states starting to harness tech companies as strategic assets. Palantir, Tesla, OpenAI, Nvidia – all were present. And Saudi Arabia? It is strategically positioning itself by investing billions in AI companies like Nvidia, xAI, and OpenAI. It’s not claiming chips or software, but influence. Cognitive influence.

It’s a bold move by Crown Prince Mohammed bin Salman: by embracing technology, he seeks not only economic diversification but also global legitimacy. An authoritarian state transforming into a hub of a global cognitive economy. But the question remains: can a country without intellectual freedom lead in a domain that thrives on creativity and openness? Traits historically rooted in the democratic West.

From Oil Fields to Data Fields – Ownership Reimagined
In the past, owning oil fields and refineries meant power. Today, it’s about AI infrastructure and data partnerships. It’s a new form of ownership: those with access to models, compute, datasets – and the geopolitical deals around them – shape the narratives of tomorrow. As I wrote in my earlier blogs, “From VOC to Cloud” and “From Silk Road to Data Hub”, ownership is shifting from physical assets to digital structures. Riyadh is becoming part of this new data route, just as cities like Samarkand and Constantinople once became hubs along the old Silk Road.

Europe – The Great Absentee
What stands out in this global shift is Europe’s absence. While the US and Saudi Arabia forge a new AI alliance, and China follows its own technocratic path, Europe lingers on the sidelines – divided, slow, and lacking a unified strategic vision for AI.

We have potential frameworks for digital infrastructure – think GAIA-X or the European Cloud Federation – but lack our own Big Tech and the strategic decisiveness to act. AI is no longer a research project; it’s geopolitical tooling. Yet Europe hasn’t made a choice: will we watch, or will we play? And if we play, how?

Only Nation States Become World Powers
History shows that it is nation states – not alliances – that seize strategic opportunities and claim global leadership. The Netherlands led a maritime revolution with the VOC and WIC, driven by wind. England shaped the industrial revolution with steam power and coal. The US dominated the 20th century through electronics and oil. In every case, nation states controlling energy and technology shaped history.

Trump put it bluntly: he negotiates only with sovereign states – not unions without a single voice. That may also be Europe’s lesson: without sovereign leadership, there’s no strategic role in the AI era. As an economic bloc (EEC), Europe was strong. But as a political-administrative union (EU), it lost ground – and that too without reliable energy or native Big Tech.

The New Silk Road Is Cognitive
As I wrote in “From Silk Road to Data Route”, we are witnessing the redrawing of global routes. Not camels with silk, but microservices with data and smart contracts – supported by investment deals. The Riyadh summit marks a new junction: one where states not only adopt technology, but embed it into their power strategies.

Europe – Can a Union Become a Global Power?
The reality is harsh: a collective without shared strategic interest cannot lead in a world where technology is geopolitical power. The EU, as a union of countries, is structurally ill-equipped to act like the US or China. The Riyadh summit painfully exposes this vulnerability.

Each for Themselves – Then All Together
History provides direction. In earlier blogs about the “Digital Silk Road” and “Digital Airbus”, I described how European strength often begins with national initiatives. The Netherlands with maritime infrastructure, data hubs, and ASML; France with sovereign cloud, defense, and nuclear energy; Germany with industrial digitization and AI; the UK with finance, defense, and AI research.

Only when these national initiatives succeed can they evolve into pan-European projects like Airbus or Galileo. Supported by Europe – but rarely initiated by the EU. Perhaps that is the path we must now follow: not consensus first, but boldness.

Play or Watch
Europe will only have a role in this new world order if it dares to reinvent itself – not as a bureaucratic union, but as a network of strong nation states with shared interests and technological courage. Each country must innovate from its own strengths, participate, and above all, stop standing on the sidelines. The cognitive era waits for no one – least of all a political-administrative union like the EU.

I was inspired to this article by Oriane Cohen
https://orianecohen.com/trump-mbs-and-the-titans-a-day-we-should-not-forget/