Afgelopen week werd ik gestoken door een wesp. Een dode wesp. Tijdens het opruimen in mijn tuinhuis pakte ik iets vast en voelde een prik in mijn duim. Toen ik keek zat er een dode wesp vast aan de zak die ik optilde. Een serieus dode wesp die me toch nog wist te steken. En de afgelopen twee dagen loop ik met een opgezette hand rond. Al ‘googlend’ ontdekte ik dat dode wespen inderdaad nog kunnen steken. Als je druk op de angel zet, zal de angel toch de huid binnendringen en gif-residu inbrengen. Met alle gevolgen van dien. Dat wist ik niet. Weer wat geleerd.

Digitale erfenis
Dit voorval bracht een bericht van afgelopen week in herinnering over wat er gebeurt met je Facebook account als je bent overleden. Het managen van je digitale nalatenschap is iets waar je best eens over na mag denken. Wat gebeurt er met al je herinneringen, foto’s en berichten. Die kunnen nog vele jaren na je overlijden ergens ‘oppoppen’ op het internet. Ik maak dat wel eens mee met overleden personen die nog op LinkedIn staan. Opeens een luguber vriendschapsverzoek dat een LinkedIn algoritme heeft gemeend mij te sturen. Gelukkig heeft LinkedIn een dienst om dit te melden als het iemand is die u kende, waarvan u van de overledene een emailadres heeft en/of een link naar de overlijdensadvertentie kunt geven.

Er is natuurlijk een veel grotere digitale erfenis die iemand tegenwoordig kan nalaten. Maar het zal voor nabestaanden een hele toer zijn om al uw accounts te achterhalen en de profielen te verwijderen. Aan de andere kant kan soms het profiel van een overledene juist in stand worden gehouden als actieve herinnering. Er zijn rouw-sites om samen de herinneringen te delen. Facebook heeft bijvoorbeeld zo’n herdenkingspagina. Er zijn steeds meer bedrijven die uw digitale erfenis op de door u gewenste wijze kunnen regelen. Het is zelfs al mogelijk op sommige accounts om iemand aan te wijzen als ‘legacy contact’. Deze persoon mag en kan uw account na uw overlijden beheren. Krijgt geen toegang tot de historie van uw chatgeschiedenis maar kan wel het profiel beheren als dat de nagedachtenis-optie heeft.

Erfrecht en sociale accounts
In Duitsland oordeelde de hoogste rechter onlangs dat een Facebook-account niet hoogstpersoonlijk is en niet vergeleken kan worden met bijvoorbeeld medische gegevens en dus geen onderdeel van een erfenis kan zijn. Op deze website wordt een geval behandeld van ouders die toegang wilden krijgen tot de Facebookpagina van hun dochter die zelfmoord pleegde. Het verzoek werd door Facebook afgewezen omdat de ouders niet de eigenaar zouden zijn van de account van hun dochter. Hier is jarenlang over geprocedeerd wat in 2018 tot een uitspraak door de Duitse Hoge Raad heeft geleid, waarbij de ouders wel degelijk recht op alle informatie kregen die op haar account was opgeslagen.

De rechter stelde dat omdat ook dagboeken en persoonlijke brieven onder de nalatenschap vallen, sociale accounts niet anders dienen te worden behandeld. Hoewel online platformen vaak in hun algemene voorwaarden stellen dat de account niet overdraagbaar is, is het de vraag of die voorwaarde rechtsgeldig is. Ook de politiek heeft aandacht voor deze juridisch lastige kwestie. In het actieplan digitale erfenis van D66 zijn de vraagtekens rond dit onderwerp goed beschreven. Inclusief de oproep aan de politiek hier een wettelijk kader voor te ontwikkelen. Belangrijke vraag is wat de overledene zou willen. Hij of zij heeft er immers voor gekozen zijn account met een wachtwoord te beschermen. Hoewel voor overledenen de privacywet niet van toepassing is, kun je je de vraag stellen of oude handgeschreven liefdesbrieven te vergelijken zijn met tientallen vluchtige chatgesprekken die dagelijks worden gevoerd?

Digitale bezittingen
Nog een stapje verder gaat het met het erven van digitale bezittingen. Kan een bitcoin account in de erfenis vallen? Of het PayPal account? Of de foto’s en video’s die de overledene digitaal heeft opgeslagen? In veel gevallen stellen algemene voorwaarden dat je ‘toegang’ tot een account krijgt en de gebruikte software slechts least. Met andere woorden het account is niet gekocht en is niet jouw eigendom. Je kunt bijvoorbeeld tijdens je leven veel songs hebben gekocht, maar formeel is het geen eigendom maar een levenslang gebruiksrecht.

Nu weet de provider vaak niet dat iemand overlijdt en als je als erfgenaam de accountnaam en het password hebt, kun je natuurlijk ‘gewoon’ die account blijven bezoeken en daarvan kopiëren wat je wilt. Je account in ‘familyshare’ zetten, kan ook een mogelijkheid zijn derden – eventueel later –toegang te geven. Maar vooralsnog is er geen wetgeving noch jurisprudentie die dit goed regelt, terwijl we toch al ruim twintig jaar in het digitale tijdperk leven.

Digitaal erfrecht
In een nieuw digitaal erfrecht zouden vier verschillende soorten digitaal eigendom beschreven moeten worden. Allereerste alle persoonlijke digitale bezittingen. Dit zijn computers, laptops, telefoons, usb-sticks en andere fysieke dragers van digitale informatie. Wie is of wordt de formele erfgenaam van deze informatie. Daarna alle financiële digitale bezittingen: account-tegoeden bij PayPal of onlinewinkels en encrypted currencies zoals bitcoins. Maar ook voor digitale zakelijke bezittingen moet er iets geregeld worden. Wie is de erfgenaam van digitale zakelijke informatie over klanten, correspondentie en afspraken?

Tenslotte natuurlijk de grote hoeveelheid online accounts die iedereen tegenwoordig heeft. Deze kunnen verschillen van zeer persoonlijke accounts en emailaccounts tot webshops als marktplaats en sociale accounts als Instagram en Facebook. In een uitzending van Kassa op 2 december 2019 werd aangegeven dat je via de notaris tegenwoordig een online executeur kunt aanwijzen en die hoeft niet dezelfde te zijn als degene die voor je testament daarvoor is aangewezen. Met deze online executeur spreek je af wat er na jouw overlijden met je (belangrijkste) accounts moet gebeuren. Wil je van Facebook een memorial maken of deze gewoonweg opheffen? Je geeft de executeur dus toegang tot je digitale kluis waar je al je wachtwoorden in bewaard (hebt).

Niet vergeten worden

Naast het recht om vergeten te mogen worden, zijn er ook initiatieven om digitaal juist niet vergeten te worden. Een Nederlandse startup heeft het platform ‘The Afternet’ opgericht om juist digitaal (eeuwig?) te kunnen worden herinnerd. Onder het credo ‘Exist on the internet for many further generations’ kan je je digitale erfenis vastleggen en zelf je levensverhaal ‘alvast’ op het internet plaatsen. Ook kun je hier vastleggen wat er moet gebeuren na je dood met je social media-accounts en welke wensen je hebt voor je uitvaart. Digitaal je begrafenis, je digitale erfenis en je digitale herinnering regelen.

De dode wesp waarmee ik deze blog begon, zal hieraan niets meer hebben. Zijn fysieke erfenis van mijn gezwollen duim zal over een paar dagen verdwenen zijn. Maar dat er onverwacht leven is na de dood, is er wel mee bewezen. En dat hoeft voor een wesp niet eens digitaal te zijn.

Photo by Kevin Mueller on Unsplash