Afgelopen weken werden de resultaten van een studie bekend van de Universiteit Wageningen, waarin is berekend dat de aarde rond 2050 inderdaad 10 miljard mensen zou kunnen voeden. Wel onder de voorwaarde dat we ons eetpatroon aanpassen, ons voedselverlies halveren en de landbouwpraktijken verder verbeteren. Een heel wat optimistischer bericht dan 5 jaar geleden tijdens een bijeenkomst van Agriculture Journalists in de VS waar werd gewaarschuwd voor ernstige voedseltekorten in 2050, naast eveneens ernstige tekorten aan energie en water.  

Overbevolking
Het is niet ongewoon dat positieve en negatieve verwachtingen elkaar afwisselen of gelijktijdig voorkomen. De toekomst is redelijk lastig te voorspellen. Het hangt van je vertrekpunt af op welke wijze je de toekomst verkent. Zo voorspelde Thomas Malthus twee eeuwen geleden dat de menselijke bevolking sneller groeide dan we volgens hem ooit de voedselproductie konden verhogen. Hij stelde geboorteregeling voor om de bevolking op de aarde aan banden te leggen. Dit heet ook wel de theorie van Malthus en men spreekt in dat kader over de onontkoombare Malthusianisme catastrofe waar we allemaal aan de hongerdood zullen sterven.

Afgelopen weken maakten VVD en D66 bekend dat zij de dreigende overbevolking in Afrika willen voorkomen door actieve geboortebeperking op dat continent. Ik begrijp de overdreven aandacht van Europa voor het wel en wee van Afrika nooit zo goed. Het continent telt momenteel 1,2 miljard inwoners en is groter dan Europa, India en China bij elkaar. De bevolkingsdichtheid is met 17 inwoners per vierkante kilometer een kwart van Europa. De verwachting is dat in 2050 de bevolking zal zijn verdubbeld. Dan leeft 24% van alle aardbewoners – een kwart! – in Afrika maar is de bevolkingsdichtheid nog steeds slechts de helft van Europa. Nederland heeft zelfs een tienmaal hogere bevolkingsdichtheid van 411 inwoners/km², dus Afrika kan nog héél lang zelf zijn bevolkingsgroei opvangen. Zeker als moderne landbouwtechniek hen daarbij gaat helpen.

Ontvolking
China daarentegen heeft een tegenovergesteld probleem. Door de één-kind politiek zijn er te weinig kinderen om de bevolking in de toekomst te onderhouden. Een kind heeft twee ouders en vier grootouders waardoor de bevolkingspiramide is omgekeerd. In een recent artikelin de NY Times wordt het gevaar van deze enorme ontvolking beschreven en neemt men 2018 als het omslagpunt in de groei/krimp van de Chinese bevolking. De bevolking gaat dan in steeds hoger tempo verouderen, hetgeen direct consequenties zal hebben voor de economische groei.

In een NRC artikel wordt zelfs gesteld dat China ‘eerder oud dan rijk’ zal worden. De Chinese overheid heeft het één-kind beleid in 2015 afgeschaft. Maar het lijkt er momenteel op dat Chinese echtparen maximaal één kind of zelfs helemaal geen kinderen meer willen krijgen. Er zijn voorstellen voor een voortplantingsfonds om echtparen te stimuleren meer kinderen te nemen. Demografen verwachten dat de Chinese bevolking van 1,4 miljard in 2050 zal zijn afgenomen tot 1 miljard. Een daling van ongeveer 30%. Dit in tegenstelling tot India, waar nooit geboortebeperking was en er dus een jonge bevolking is. Een bevolking van intussen iets meer dan 1,3 miljard inwoners. Dat betekent dat India China binnen enkele jaren inhaalt en de meeste inwoners ter wereld zal hebben.

Ondervoeding
India heeft in 2050 ruim 1,7 miljard inwoners, dat is 17% van de wereldbevolking. Dus op elke zes wereldburgers is er dan één een Indiër. En dat is 1,7 keer meer inwoners dan China, maar minder dan Afrika. Hoewel India het momenteel economisch prima doet en een jonge bevolking heeft, kan het toch zijn bevolking onvoldoende voeden. Ruim 20% van alle kinderen leidt aan acute ondervoeding en India is in 2017 wederom gezakt op de Global Hunger Index. Eigenlijk beschamend, omdat India wel het geld en de middelen heeft om haar volledige bevolking te voeden. Er zijn zelfs graanoverschotten. Maar gebrek aan logistiek en organisatie liet afgelopen jaar 12.000 ton graan gewoon wegrotten in pakhuizen.

Daarnaast is het kastensysteem in India springlevend en dat beperkt een gelijkmatige ontwikkeling van de bevolking. Pas sinds kort durven mensen buiten hun kaste te trouwen. Kasten vinden hun oorsprong in het Hindoeïsme en is een vorm van sociale hiërarchie gebaseerd op afkomst en beroep. Het geloof in reïncarnatie helpt het systeem in stand te houden omdat men ‘hoopt’ dat als men ondanks de armoede keurig leeft, men later in een betere kaste wordt geboren. Meer dan 200 miljoen Indiërs in de onderste kaste leven in heel grote armoede. Een land onwaardig dat het komende decennium één van de grootste economieën van de wereld zal worden. De ‘Indiase olifant’ zal in 2032 groter zijn dan Japan en economisch nummer drie in de wereld zijn, na de VS en China.

Maslow
In Europa wonen exclusief Rusland 600 miljoen mensen en er is sinds 2015 een negatieve bevolkingsgroei. Rusland telt 140 miljoen inwoners en heeft al sinds eind vorige eeuw een afnemende bevolking. Er sterven dus meer mensen dan er geboren worden. De VS daarentegen hebben ‘slechts’ 326 miljoen inwoners maar nog een heel lange tijd een positieve groei. De VS kan zelfs groeien naar 450 miljoen inwoners in 2100; wellicht hetzelfde aantal dat Europa dan mogelijk ‘nog’ zal hebben.

Bevolkingsgroei wordt niet alleen door geboorte en sterfte bepaald, maar ook door hoeveel de levensverwachting stijgt als een kind al is geboren. De groei van de wereldbevolking komt op dit moment niet door te veel geboorten maar door de groei van de levensverwachting; men sterft steeds later. In Europa is de sterfteleeftijd redelijk gestabiliseerd. Verder is het inkomen dat iemand verdient bepalend voor het aantal kinderen dat een gezin krijgt. Zodra een persoon meer dan $5000 per jaar aan inkomen heeft, zijn de onderste lagen van de piramide van Maslowingevuld: lichamelijke behoeften, veiligheid en zekerheid. De ervaring is dat op dat moment niet alleen minder kinderen worden geboren, maar ook de aandacht voor het milieu groeit. Dit laatste heet de curve van Kuznet.

Voedsel en groei
Voor onze wereld is het dus belangrijk dat iedereen zo snel mogelijk boven de armoedegrens van $5000 dollar komt, omdat dan allereerst de bevolkingsgroei zal stabiliseren en – last but not least – de aandacht voor ons milieu wereldwijd pas echt een feit wordt. Denk aan de plasticvervuiling, de smog in steden en de vervuilende industrie en energievoorziening. Wij leven in een bijzonder deel van een rijke en schone wereld waar grote delen van de wereld nog niet van kunnen genieten. De komende decennia zou dat wel kunnen gebeuren, mits . . .

Dus gezamenlijk investeren in een wereldwijd verbeterde levensstandaard en het verminderen van honger en kindersterfte, zet waarschijnlijk meer zoden aan de dijk dan alle mooie, maar zeer beperkte klimaatmaatregelen die we vanuit onze eigen luxe situatie denken te moeten uitvoeren. Zoals Professor Jordan Peterson van de Universiteit van Toronto in deze video perfect uitlegt. Hij is de auteur van de bestseller “12 Rules for Life: An Antidote to Chaos” – een antigif tegen chaos – dat begin 2018 uitkwam. Zijn adagio ‘Streef na wat zinvol is, niet wat nuttig is’ is een oproep om onze wereldproblemen te prioriteren. En dan blijkt het oplossen van honger, van armoede en het realiseren van een globaal minimuminkomen al lange tijd en helaas nog lange tijd de top drie te zijn. Alle andere uitdagingen blijken dan minder belangrijk.