Toegepaste informatiekunde ontstond in de jaren zestig en zeventig toen de eerste computers het bedrijfsleven binnenkwamen. Vanuit de wiskunde, elektrotechniek en natuurkunde ontwikkelden velen zich tot de eerste generatie informatici. Zij namen in de jaren tachtig en negentig vanzelfsprekend de leiding toen vervolgens in razend tempo geautomatiseerde informatiegereedschappen bij bedrijfsleven en overheid werden ingevoerd.

Doel was efficiency: het automatiseren van vooral rekentaken. Transactionele systemen die sneller dan de mens administratie, boekhouding, calculaties, wiskundige berekeningen en simulaties konden uitvoeren. Het was de tijd van meer en beter, een tamelijk lineaire ontwikkeling van functies, programma’s en procesautomatisering zoals MRP en later ERP.

Informatiekunde
In die tijd ontstonden ook curricula voor studenten die dit nieuwe vak wilden studeren. Na 1990 stroomden de eerste afgestudeerden het bedrijfsleven in waar ze hartelijk werden binnengehaald. Deze schoolverlaters hoefden immers niet meer intern te worden geschoold in technisch en functioneel ontwerpen, programmeren en beheer. Deze vaardigheden hadden zij tijdens hun studie informatiekunde opgebouwd.

Natuurlijk moesten men nog wel de specifieke systeem- en applicatiekennis opbouwen, maar de informatieprofessional 2.0 was geboren. Medewerkers die vanuit hun studie waren geschoold en direct inzetbaar waren in informatieprojecten en IT-afdelingen. In het proces van ‘meer en beter’ hoefde men slechts het bestaande te onderhouden, uit te breiden en te verbeteren. Het bestaande IT-management – de oude informatieprofessionals 1.0 – hadden nog genoeg bedrijfservaring om de projecten vanuit hun oude kennis en ervaring zinvol te initiëren en te leiden.

Informatieprofessional 2.0
Tegen 2000 was de vraag naar IT-deskundigen zo groot, dat iedereen die ook maar een beetje informatiekennis had, welkom was om in projecten een bijdrage te leveren. Tot de internetbubbel in 2001 knapte. Vele internet startups gingen failliet, de telecombedrijven moesten grote aderlatingen doen en de werkgelegenheid in de IT daalde met tientallen procenten. Net zoals het aantal inschrijvingen van studenten voor informatieopleidingen, het begin van de bekende varkenscyclus.

Langzaam krabbelde de IT-industrie uit het dal en in 2007 groeide de vraag naar informatici weer gestaag. Helaas strooide vervolgens de financiële crisis weer roet in deze ontwikkeling, maar de behoefte aan informatieprofessionals 2.0 bleef redelijk stabiel, zeker in de wereld van de outsourcing. Immers in de standaardproductie van platformbeheer en applicatieondersteuning veranderde weinig.

Van outsourcing naar cloudsourcing
Intussen was het fenomeen cloud ontstaan en rond 2012 begon de behoefte aan IT-deskundigen weer te stijgen. Echter niet meer alleen voor ‘meer en beter’, maar vooral voor hoe kan het anders? Wat brengen centrale clouds voor nieuwe mogelijkheden? Kunnen we een deel van onze nieuwe IT-behoefte in de cloud ontwikkelen? Is het mogelijk bij een einde van een outsourcingscontract de overgang naar een cloudprovider te overwegen?

Allemaal vragen waar de technisch opgeleide informatieprofessional 2.0 niet direct bij kon helpen. Maar ook proceseigenaren, die decennialang hun informatie-uitdagingen hadden ‘afgeschoven’ naar de IT-afdeling of een outsourcer, hadden veel te weinig kennis om hierover (goede) beslissingen te nemen. Ik herinner me uit die tijd discussie bij directies die dachten dat de cloud een panacee voor alle informatiebehoeften zou zijn. Ook vele grote bedrijven geloofden dat al hun IT-zorg binnen enkele jaren zouden zijn ‘opgelost’ door die veelbelovende cloud.

Hybride oplossingen
Helaas bestaat er geen ‘silver bullet’ om de uitdagingen van je informatiehuishouding in één klap op te lossen. Natuurlijk spelen service- en cloudprovider een belangrijke rol, maar als directie blijf je verantwoordelijk en vooral aansprakelijk voor je eigen data en informatiebeheer. De komst van nieuwe privacywetgeving alleen al maakt die noodzaak voor veel directies op harde wijze duidelijk. Terwijl – vaak oudere – bestuurders in raden van bestuur/commissarissen van informatie governance, compliance en risicomanagement weinig kaas hebben gegeten. Hoeveel ongelukken gaan we nog krijgen?

Sinds 2015 trekt de markt voor informatici weer aan, maar de oude ‘meer en beter’ projecten zijn verdwenen. De vraag is nu: hoe anders moeten we het gaan doen om onze toekomst zeker te stellen? Hoe krijgen we de informatieregie weer in handen en begrijpen we hoe we moeten en kunnen veranderen? Oude vaardigheden van proces en informatieanalyse komen terug: begrijpen hoe je data en informatie voor je organisatie, je markt en je toeleveranciers moet zijn georganiseerd, moet stromen en worden beheerd.

Informatie Professional 3.0
Al eerder is behoefte en komst van de informatieprofessional 3.0 genoemd en voorspeld. Rik Maes publiceerde hier al in 2014 over en samen met anderen schreef hij hier een managementboek voor. Zoals hij stelt, ontwerpt de nieuwe informatieprofessional in essentie geen informatiesystemen meer. Hij ontwerpt werksystemen; hij kijkt via de informatiehoek naar de organisatie en ‘in-form-eert’ in letterlijke zin de organisatie.

Zijn stelling is dat als een verzorgingshuis een informatiesysteem nodig heeft, de ontwerper eerst maar eens een week als oudere en daarna een week als verpleger in dat huis moet leven. Dan is de kans dat de ontwerper een passende oplossing kan ontwerpen vele malen groter. Dit zou voor elke organisatie moeten gelden: ontwerpers die met en vanuit de organisatie de gewenste informatiehuishouding ontwerpen en toetsen. Dat de nieuwe agile ontwerptechnieken hierbij enorm ondersteunend zijn, mag duidelijk zijn.

Roadmap Next Economy
Deze behoefte dient ook in het onderwijs te worden opgepakt: hoe leiden we studenten op met deze nieuwe vaardigheden? Vorige week was ik aanwezig bij een initiatief van de Metropool regio Rotterdam/Den Haag die met Hogeschool InHolland en diverse bedrijven een initiatief hebben gestart om de behoefte op dit gebied te beschrijven en hier curricula uit te ontwikkelen. En gelijktijdig bij bedrijven leerprojecten uit te voeren om de stijgende behoefte aan informatici op de juiste wijze te kunnen invullen.

Door in realistische werkomgevingen studenten al tijdens hun studie, kennis en ervaring op te laten doen met de nieuwe manier data en informatie in bedrijfsleven en overheidsorganisaties te kunnen inzetten en toepassen. ‘Learning by doing’, het is een nieuw vak waarvan we alleen de contouren kennen en we langzaam maar zeker de nieuwe informatieprofessional 3.0 gestalte gaan geven. Onze digitale economie vraagt nieuwe vaardigheden en gericht opgeleide studenten. Daarnaast gelijktijdig ook professionele bij- en omscholing van reeds werkenden en werkzoekenden. De tijd en de markt lijken rijp om dit initiatief voor een nieuwe leer- en innovatieomgeving succesvol te laten worden. Het is wellicht zelfs een moment van nu of nooit.

Deze blog is eerder op 5 september 2017 verschenen op www.datacentered.nl