Afgelopen week op vakantie gegaan en in de boekwinkel op Schiphol nog even naar wat leesvoer gekeken. Mijn oog viel op het boek Digital Minimalism. Een aansprekende titel als je dag in dag uit met organisaties praat over méér digitalisering en digitale transformaties. Dus het boek mee in de koffer naar de vakantiebestemming waar ik deze blog nu schrijf. Deze bestemming is trouwens voor mij een experiment; niet naar het vanzelfsprekende zuiden maar naar het oosten van Europa. Hier aan de Zwarte Zee geniet ik zuidelijk van de Bulgaarse badplaats Burgas van een fantastisch zomers klimaat en kan ik de genoemde digitale minimalisatie ook serieus in praktijk brengen. Geen laptop mee en Wifi slechts bij de receptie te ontvangen. 

De schrijver van Digital Minimalism, Cal Newport – associate-professor computerscience aan de Georgetown Universiteit – heeft vele publicaties op zijn naam staan. Over dit onderwerp wilde hij drie jaar geleden al schrijven, maar hij had te weinig aanknopingspunten om het tot een samenhangend verhaal te maken. Aanleiding voor hem was een artikel in 2016 van Andrew Sulliman in de New York Times onder de kop ‘I used to be a human being’. Hierin beschrijft Andrew hoe het bombardement van digitale informatie hem tot digitale verslaving bracht. Het artikel roept vele reacties op. De stroom digitale berichten leidt bij velen tot een enorme afleiding in hun persoonlijke en professionele leven. Digitale verslaving was een nieuw fenomeen geworden en voor Cal de aanleiding tot het schrijven van dit boek.

Digitaal detoxen

Afgelopen jaren kwam het onderwerp ‘Digitaal Detoxen’ in de belangstelling. Enkele dagen of zelfs weken even geen sociale media, geen mails en geen berichten ontvangen. Maar zoals het NRC in 2018 al schreef, is detoxen nuttig maar geen echte oplossing. Een week is veel te kort om af te kicken van de gewoonte om telkens op je telefoon te kijken. In een experiment waarbij een smartphone gebruiker overstapte op een oude Nokia telefoon, bleef deze gebruiker nog vele weken onbewust ook díe telefoon uit zijn zak halen om te kijken of er nieuws was. En ook schoorvoetend geven de grote techreuzen toe dat het beter is dat de gebruiker paal en perk stelt aan het gebruik van mobiele telefoon en betreffende apps.

De social-mediagiganten hebben er echter voordeel bij ons verslaafd te houden. Immers, onze verslaving is hun verdienmodel. Net zoals de sigarettenindustrie steeds meer additieven ging toevoegen om ons gericht verslaafd te houden, zo is dat de afgelopen jaren ook gebeurd bij de sociale media. Net zoals een gokverslaafde niet kan nalaten nog een keer de slotmachine te gebruiken, zo kan een digitale verslaafde het niet nalaten bij een piepje toch nog even te kijken. Elke keer als we de ‘like-knop’ indrukken, ben je weer een stapje verder in je verslaving. Een uitspraak als “Philip Morris wants your lungs,” leidt tot een vergelijkbare uitspraak van “The app store wants your soul”. Apps hebben vele kleine en slimme manieren ingebouwd die je verleiden om steeds weer de app te openen. Is Silicon Valley apps aan het programmeren of programmeren ze eigenlijk hun gebruikers?

Afkicken

Dus stelt Cal in zijn boek dat we niet af en toe moeten detoxen, maar echt zouden moeten afkicken en daarna opnieuw de digitale wereld om ons heen vorm moeten geven op de manier die we zelf bepalen. Natuurlijk is het onmogelijk en onwenselijk om geen digitale gereedschappen en diensten te gebruiken. Alleen de wijze waarop we ons daartoe hebben laten verleiden, is niet meer gezond. Het sociale groepsgedrag zit vanuit de oertijd nog steeds diep in ons reactie-gedrag geprogrammeerd.  Apps en websites zijn dus zo opgezet dat ze telkens positieve feedback geven als we op de juiste like-toets drukken of een artikel openen dat ons enthousiast wordt aangeboden. Het is dus zaak om juist díe verleidingen te ontwijken door de sociale goedkeuringssignalen te omzeilen.

Walden

In zijn boek haalt Cal zelfs de oude Henry David Thoreau erbij die in 1845 in een bos bij Walden Pond een nieuwe kolonie opzette om ‘af te kicken’ van de industrialiserende maatschappij. Zijn boekWalden in 1854 was de start van vele wereldwijde initiatieven om soortgelijke kolonies te bouwen. Om op enige afstand van de industriële maatschappij ‘af te kicken’ en tot rust te komen. In Nederland was Frederik van Eeden zo’n volger en eigentijdse wereldverbeteraar die in 1898 bij Bussum zijn eigen kolonie ‘Walden’ stichtte. Het moest een vreedzame leefgemeenschap worden waar het socialistisch ideaal werd nagestreefd. Grappig genoeg woon ik in Laren in het gebied dat de Kolonie heet. Hier was rond 1900 ook een nieuwe kolonie opgezet onder leiding van Professor van Rees waar zich toen veel schilders en schrijvers nestelden. Zelf woon ik half verscholen in het bos in zo’n oud koloniehuisje uit die tijd met de historie om mij heen de industriele wereld even te willen vergeten.

Maar de overeenkomst naar Thoreau is de gedachte dat kosten en opbrengst in evenwicht moeten zijn. Dat onze leefstijl ons niet moet verleiden ‘gratis tijd’ weg te geven voor opbrengsten voor anderen. Je moet niet te veel tijd besteden aan inkomsten voor derden die dat niet waard zijn. De vergelijking met sociale media is dat we daar te veel persoonlijke tijd besteden om adverteerders beter te kunnen laten adverteren. Om ons dat blijvend te laten doen, wordt ons een verslavingsgedrag aangeleerd, waardoor we ongemerkt veel tijd besteden aan activiteiten waar weinig of geenpersoonlijke inkomsten tegenover staan. Vergelijkbaar met Thoreau’s gedachte dat we niet méér moeten werken om meer dan onze basisbehoefte, gezondheid en geluk in stand te kunnen houden. Economisch gezien een vorm van minimalisme dus.

Minimalisme

Om zo’n nieuwe staat van digitaal minimalisme te ontwikkelen, is het volgens Cal nodig om werkelijk langere tijd alle digitale geneugten om ons heen af te zweren. Een digitaal Walden organiseren dus. Zoals hij dat zegt, moeten we leren om onze tijd (ook) weer alléén door te kunnen brengen. Zonder digitale verleiding. Hij organiseerde een grote groep volgers die mee wilden doen in een experiment van een 30 dagen durende ‘digital break’. Slechts het minimale om je werk te kunnen blijven doen, maar verder niets. Een grote digitale opruiming dus.

Honderden vrijwilligers deden mee en deelden hun ervaringen met hem. Vele positieve reacties van mensen die voor het eerst sinds jaren weer boeken gingen lezen. Of die vrienden uitnodigden met de afspraak dat de middag of avond iedereen zijn mobiele telefoon uitzette en weglegde. Of personen die hun gedachten konden laten wegglijden en gingen schrijven. Of schilderen. Of klussen. Of tuinieren. Maar ook reacties dat mensen hun telefoon steeds minder misten. Personen die weer een horloge omdeden om niet telkens op hun smartphone te kijken om te zien hoe laat het was.

Herintroduceer het optionele

Het boek eindigt met hoe zijn proefpersonen na dertig dagen ‘afkicken’ hun nieuwe evenwicht in de digitale maatschappij inrichten. Met reacties als: ik check nog maar ééns per week mijn facebook account en dat bevalt mij prima. Sommigen zeiden niet elk uur meer het laatste online news te lezen, maar slechts de samenvattingen per dag. Sommigen waren verrast hoe ontspannend het was niet meer elk uur het nieuws of de twitterreacties daarop te hoeven vernemen. Digitale minimalisatie lijkt derhalve een goed ding. Deze vakantie ga ik me daaraan volop laven. Groeten uit een zonnig, ontspannen en voor mij digitaal minimalistisch Bulgarije.